Harbhara Bajarbhav: सरकारची नवी चाल! हरभऱ्याचा दर आणखी कोसळणार?

Harbhara Bajarbhav:- केंद्र सरकारने हरभरा उत्पादक शेतकऱ्यांना मोठा धक्का देत पिवळ्या वाटाण्याच्या मुक्त आयातीला ३१ मे २०२५ पर्यंत मुदतवाढ दिली आहे. यामुळे देशातील हरभऱ्याच्या बाजारावर मोठा परिणाम होणार आहे. शेतकऱ्यांचा हरभरा सध्या बाजारात येत असल्यानेच दरांवर दबाव आहे, त्यात आता आयातीमुळे बाजार आणखी खाली जाण्याची शक्यता आहे. अभ्यासकांच्या अंदाजानुसार पुढील तीन महिन्यांत भारतात ४ ते ५ लाख टन पिवळा वाटाणा आयात होऊ शकतो, ज्यामुळे हरभऱ्याच्या दरात मोठी घट होऊ शकते. सध्या हरभऱ्याचे दर हमीभावाच्या खाली आहेत, आणि ही स्थिती दीर्घकाळ टिकून राहू शकते.

केंद्र सरकारचा निर्णय काय?

केंद्र सरकारच्या निर्णयानुसार, पिवळ्या वाटाण्याच्या आयातीवर कोणतेही शुल्क किंवा किमान आयात मूल्य लागू नसेल, तसेच कोणत्याही प्रकारचा कोटा देखील राहणार नाही. मात्र, आयातकर्त्यांना इम्पोर्ट मॉनिटरिंग सिस्टमवर नोंदणी करावी लागणार आहे. याशिवाय, सरकारने उडदाच्या मुक्त आयातीला देखील ३१ मार्च २०२६ पर्यंत मुदतवाढ दिली आहे, याचा अर्थ भारतात कोणत्याही अडथळ्याशिवाय मोठ्या प्रमाणावर उडीद येणार आहे.

मागील वर्षभरात पिवळ्या वाटाण्याच्या मोठ्या प्रमाणातील आयातीमुळे हरभऱ्याच्या आणि तुरीच्या दरांवर मोठा परिणाम झाला होता. त्यावेळी हरभऱ्याचे दर मोठ्या प्रमाणावर कोसळले होते. आताही अशीच स्थिती निर्माण होऊ शकते. हरभऱ्याचा बाजार हमीभावाच्या खाली गेला असून, तुर देखील हमीभावाच्या खाली विकली जात आहे. सरकारच्या या धोरणामुळे शेतकऱ्यांबरोबरच व्यापारी आणि प्रक्रिया उद्योगही अडचणीत आले आहेत.

पिवळा वाटाणा आणि हरभऱ्याचा बाजार भावाचा संबंध

दिल्ली येथील आयग्रेन इंडियाचे संचालक आणि बाजार विश्लेषक राहूल चौहान यांच्या मते, आयातीला मुदतवाढ मिळाल्याने ३१ मेपर्यंत मोठ्या प्रमाणात पिवळा वाटाणा भारतात येईल. विशेषतः कॅनडातून मोठ्या प्रमाणात आयात होईल, तसेच रशिया, टर्की, युक्रेन, लिथुआनिया आणि लॅटविया या देशांमधूनही मोठ्या प्रमाणात माल येण्याची शक्यता आहे.

चीनने नुकतेच कॅनडामधून होणाऱ्या पिवळ्या वाटाण्याच्या आयातीवर १०० टक्के आयात शुल्क लावले आहे. त्यामुळे चीनऐवजी भारतात मोठ्या प्रमाणावर हा वाटाणा येऊ शकतो. सध्या देशातील हरभऱ्याची आवक वाढली आहे, त्यामुळे दर आधीच दबावाखाली आहेत, त्यात जर मोठ्या प्रमाणात वाटाणा आयात झाला, तर हरभऱ्याच्या दरात आणखी मोठी घट होण्याची शक्यता आहे.

हरभऱ्यासाठी हमीभाव किती?

सरकारने यंदा हरभऱ्यासाठी ५,६५० रुपये प्रतिक्विंटल हमीभाव जाहीर केला असला तरीही, बाजारात मोठ्या प्रमाणात आवक असल्याने दर हमीभावाच्या खालीच राहण्याची शक्यता आहे. यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होऊ शकते. मागील वर्षीच्या अनुभवावरून पाहता, आयात वाढल्याने देशांतर्गत उत्पादनाचा बाजारात टिकाव लागत नाही आणि त्याचा थेट परिणाम शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर होतो. त्यामुळे सरकारने या धोरणाचा पुनर्विचार करावा, अशी मागणी शेतकरी संघटनांकडून केली जात आहे.