Cotton Price : कापूस दरवाढीच्या प्रतीक्षेत शेतकरी: उत्पादन घटले तरीही दर स्थिर, कापूस शेतकऱ्यांची बिकट अवस्था

यंदाच्या पावसाळ्यातील अतिवृष्टी आणि पुरामुळे महाराष्ट्रातील अनेक भागांमध्ये कापूस उत्पादनावर मोठा परिणाम झाला आहे. उत्पादन घटले असताना देखील अपेक्षित दरवाढ न झाल्याने शेतकरी मोठ्या संकटात सापडले आहेत. सातत्याने वाढणाऱ्या उत्पादन खर्चाच्या तुलनेत बाजारात कमी दर मिळत असल्याने शेतकरी कापूस घरातच साठवून ठेवण्यास प्राधान्य देत आहेत. दरवाढीच्या आशेने शेतकरी प्रतीक्षेत आहेत, मात्र बाजारभाव वाढण्याची कोणतीही लक्षणे नाहीत.

मोठ्या प्रमाणावर नुकसान, पण दर मात्र स्थिर

महाराष्ट्रातील चंद्रपूर, वर्धा, यवतमाळ आणि नागपूर हे जिल्हे कापूस उत्पादनात आघाडीवर आहेत. यातील नागपूर जिल्ह्यातील उमरेड आणि भिवापूर तालुक्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर कापूस घेतला जातो. मात्र, यंदा अतिवृष्टीमुळे शेकडो हेक्टरवरील कापूस पिकाचे नुकसान झाले आहे. उत्पादन घटले असताना, शेतकऱ्यांना अपेक्षा होती की, कापसाच्या दरात वाढ होईल. परंतु फेब्रुवारी महिना संपत आला तरीही कापसाचे दर ७,३०० ते ७,४०० रुपये प्रति क्विंटल याच स्तरावर स्थिर आहेत. परिणामी, शेतकरी मोठ्या आर्थिक अडचणीत सापडले आहेत.

कापसाच्या दरवाढीविषयी शेतकऱ्यांची चिंता

कपाशी हे नगदी पीक असल्यामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक गणित यावर अवलंबून असते. मात्र, वाढत्या उत्पादन खर्चाच्या तुलनेत मिळणारा दर अत्यंत कमी असल्याने शेतकरी संकटात आहेत. सध्या कृषी उत्पन्न बाजार समित्यांमध्ये आणि जिनिंग केंद्रांमध्ये कापसाला ७,३०० ते ७,४०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळत आहे. परंतु शेतकऱ्यांना किमान ११ ते १२ हजार रुपये प्रति क्विंटल दर मिळावा, अशी अपेक्षा आहे. सध्याच्या दरांमुळे त्यांचे आर्थिक गणित कोलमडले असून, अनेक शेतकरी कर्जबाजारी होत आहेत.

शासनाच्या धोरणांवर प्रश्नचिन्ह

शेतकऱ्यांच्या मते, शासनाच्या अस्थिर धोरणांमुळे आणि वातावरणातील बदलांमुळे शेती व्यवसाय दिवसेंदिवस अवघड होत चालला आहे. उत्पादन खर्च सतत वाढत असूनही कापसाला समाधानकारक दर मिळत नाहीत. त्यामुळे शेतकरी अडचणीत येत आहेत.

डिमेश तिमांडे, नांद येथील युवा शेतकरी आणि माजी पंचायत समिती सदस्य म्हणतात, "कापसाचे उत्पादन यंदा कमी झाले असताना देखील दरवाढ झाली नाही. त्यामुळे शेतकरी अडचणीत सापडले आहेत. दिवसेंदिवस वाढणाऱ्या कर्जाच्या ओझ्याखाली शेतकरी दडपले जात आहेत."

भक्तदास चुटे, नांद येथील माजी बाजार समिती संचालक म्हणतात, "कपाशीचे पीक अत्यंत खर्चिक आहे. त्यामुळे ७,२०० ते ७,३०० रुपये प्रति क्विंटल दर शेतकऱ्यांना परवडणारा नाही. कापसाला किमान ११ ते १२ हजार रुपये दर मिळाला पाहिजे, अन्यथा शेतकऱ्यांचे आर्थिक संकट अधिक तीव्र होईल."

शेतकऱ्यांसाठी ठोस उपाययोजना गरजेच्या

कपाशी हे शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे नगदी पीक आहे. मात्र, सध्या त्यावर होणारा खर्च अधिक असून, मिळणारा दर अत्यंत कमी आहे. त्यामुळे शासनाने कापूस दरवाढीबाबत तातडीने ठोस पावले उचलणे गरजेचे आहे. अन्यथा कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती आणखी बिकट होण्याची शक्यता आहे. शासनाने शेतकऱ्यांना दिलासा देण्यासाठी हमीभाव जाहीर करावा, तसेच शेतकऱ्यांना थेट मदत मिळावी यासाठी विशेष योजना आखाव्यात, अशी शेतकऱ्यांची मागणी आहे.