Weed Control Tips: तण नियंत्रणाचे हे पाच स्मार्ट तंत्रे तुमच्या शेतीला देऊ शकतात नवे स्वरूप.. या वैज्ञानिक पद्धती येतील तुमच्या मदतीला

Weed Control:- शेती करताना शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो, त्यापैकी तण हा एक मोठा समस्येचा मुद्दा आहे. गहू, भात, बार्ली, मका यांसारखी महत्त्वाची पिके घेत असताना, शेतात नको असलेल्या तणांची वाढही मोठ्या प्रमाणात होते. तण हे जमिनीतील पोषणतत्त्वे, पाणी आणि सूर्यप्रकाश शोषून घेत असल्याने पिकांची वाढ खुंटते आणि उत्पादन क्षमतेवर मोठा परिणाम होतो.

तण वाढल्याने पिकांच्या आरोग्यावर परिणाम होतोच, पण कधीकधी किडी आणि रोगसुद्धा वाढण्याची शक्यता असते. त्यामुळे तण नियंत्रण करणे हे शेतीच्या यशासाठी अत्यावश्यक बनते. बिहार सरकारने शेतकऱ्यांना तण नियंत्रणासाठी मार्गदर्शन करत काही प्रभावी उपाय सुचवले आहेत. योग्य पद्धती अवलंबल्यास तणांवर नियंत्रण मिळवता येते आणि शेतीतील उत्पादन वाढवता येते.

तण नियंत्रणासाठी प्रभावी उपाय

प्रक्रिया केलेल्या बियाण्यांचा वापर

पेरणी करताना शेतकऱ्यांनी अशा बियाण्यांची निवड करावी, जे आधीच विशिष्ट प्रक्रियांद्वारे तयार केलेले असतात. प्रक्रिया केलेल्या बियाण्यांमध्ये रोगप्रतिकारशक्ती जास्त असते आणि त्यांची उगवण शक्तीही सुधारलेली असते. परिणामी, अशा बियाण्यांपासून विकसित होणाऱ्या पिकांना तणांचा त्रास तुलनेने कमी होतो. तण नियंत्रणाच्या दृष्टीने हा एक सोपा आणि परिणामकारक उपाय आहे, जो शेतकऱ्यांना उत्पादन वाढवण्यासाठी मदत करू शकतो.

उन्हाळ्यातील नांगरणी

उन्हाळ्यातील नांगरणी हा तण नियंत्रणासाठी अजून एक महत्त्वाचा उपाय आहे. उन्हाळ्यात माती नांगरल्याने तणांचा प्रभाव मोठ्या प्रमाणात कमी होतो. कारण उच्च तापमानामुळे तणांची मुळे आणि बिया नष्ट होतात, त्यामुळे पुढच्या हंगामात तणांची वाढ कमी होते. उन्हाळी नांगरणीमुळे मातीतील पोषणतत्त्वांचे संतुलन राखले जाते आणि जमिनीची सुपीकता सुधारते. यासाठी ट्रॅक्टर किंवा कल्टिव्हेटरचा वापर केला जाऊ शकतो. हा उपाय शेतकऱ्यांना कमी खर्चात तण नियंत्रणासाठी मदत करतो आणि जमिनीची उत्पादकता वाढवतो.

आच्छादन तंत्र (मल्चिंग)

हे तण नियंत्रणासाठी आधुनिक आणि प्रभावी पद्धतींपैकी एक आहे. आच्छादन म्हणजे जमिनीच्या पृष्ठभागावर नैसर्गिक किंवा कृत्रिम पदार्थांचा थर तयार करणे, जेणेकरून तण उगवू शकणार नाहीत. आच्छादनासाठी गवत, कापसाची टरफले, गळालेली पाने, प्लास्टिक शीट्स किंवा नारळाच्या शेंड्यांचा वापर केला जातो. आच्छादनामुळे मातीतील ओलावा टिकून राहतो, तापमान संतुलित राहते आणि तणांना पुरेसा प्रकाश मिळत नाही, त्यामुळे त्यांची वाढ मंदावते. शिवाय, या पद्धतीमुळे रासायनिक खतांचा वापरही कमी करता येतो आणि शेती अधिक सेंद्रिय बनते.

तण नियंत्रणासाठी पीक फेरपालट (Crop Rotation)

हा अजून एक परिणामकारक उपाय आहे. वारंवार एकाच प्रकारचे पीक घेतल्यास जमिनीत तणांची वाढ होण्याची शक्यता वाढते, कारण त्याच प्रकारच्या गवत आणि तणांची बिया मातीमध्ये सतत राहतात. मात्र, वेगवेगळ्या हंगामांमध्ये विविध प्रकारची पिके घेतल्यास तणांना अनुकूल परिस्थिती मिळत नाही आणि त्यांच्या वाढीवर नियंत्रण ठेवता येते. उदाहरणार्थ, भातानंतर गहू किंवा डाळींची लागवड केल्यास तणांचे प्रमाण कमी होते. पीक फेरपालटामुळे जमिनीतील पोषणतत्त्वांचे संतुलन राखले जाते आणि शेतकऱ्यांना अधिक उत्पादन घेण्यास मदत होते.

तण नियंत्रणासाठी आंतरपीक पद्धती (Intercropping)

आंतरपीक पद्धती देखील एक महत्त्वाची भूमिका बजावते. आंतरपीक म्हणजे एकाच वेळी दोन किंवा अधिक प्रकारची पिके एकत्र घेणे. यामुळे मातीतील पोषणतत्त्वांचा योग्य उपयोग होतो आणि तणांना वाढण्यास पुरेशी जागा मिळत नाही. यामुळे तणांचे नियंत्रण होण्यास मदत होते. उदाहरणार्थ, भातासोबत डाळींची लागवड केल्यास तणांचा प्रादुर्भाव कमी होतो आणि दोन्ही पिकांमधील उत्पादन चांगले मिळते. या पद्धतीचा फायदा म्हणजे तणांच्या वाढीवर नियंत्रण मिळवता येते आणि एकाच जमिनीतून जास्त उत्पादन घेणे शक्य होते.

अशाप्रकारे तणांमुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होते, मात्र योग्य उपाययोजनांनी त्यावर नियंत्रण मिळवता येते. प्रक्रिया केलेली बियाणी, उन्हाळी नांगरणी, आच्छादन तंत्र, पीक फेरपालट आणि आंतरपीक पद्धतीच्या वापराने तणांचा प्रभाव कमी करता येतो. या पद्धती केवळ तणांचे नियंत्रण करत नाहीत, तर जमिनीची सुपीकता वाढवतात आणि शेतीतून अधिक उत्पादन मिळवण्यास मदत करतात. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी या तंत्रांचा अवलंब करून अधिक फायदेशीर शेती करावी.