Viatina 99 Cow: गाय आहे की सोने? ब्राझीलमध्ये भारतीय वंशाची गाय तब्बल विकली गेली 40 कोटींना.. जाणून घ्या वैशिष्ट्ये

Expensive Cow:- भारतात गायींना धार्मिक, सांस्कृतिक आणि आर्थिकदृष्ट्याही मोठे महत्त्व आहे. परंतु, एखादी गाय तब्बल ४० कोटी रुपयांना विकली गेली असे ऐकल्यावर आश्चर्य वाटल्याशिवाय राहणार नाही. विशेष म्हणजे ही गाय मूळ भारतीय गोवंशातील असून ती ब्राझीलमध्ये विकली गेली आहे. याचा अर्थ भारतीय वंशाच्या गायींना परदेशात मोठी मागणी आहे आणि त्यांच्या गुणधर्मांना मोठे महत्त्व दिले जाते. मात्र, आपल्याच देशात या वंशाचे संवर्धन आणि त्याचा व्यावसायिक लाभ घेण्यावर तुलनेने कमी भर दिला जातो.

भारतीय गोवंश ब्राझीलमध्ये इतक्या महाग दराने का विकला गेला?

ब्राझीलमध्ये विकली गेलेली गाय ही भारतीय नेल्लोर जातीची ‘व्हिएटिना-१९’ आहे. तिचे वजन जवळपास ११०१ किलो असून, ती इतर सामान्य गायींच्या तुलनेत दुप्पट वजनाची आहे. विशेष म्हणजे, ही गाय तब्बल ४.८ दशलक्ष डॉलर्स म्हणजेच सुमारे ४० कोटी रुपये या विक्रमी किंमतीला विकली गेली आहे. भारतीय गोवंशाच्या गायींच्या कार्यक्षमतेमुळे त्यांची मागणी मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे.

भारतीय गोवंशाच्या वैशिष्ट्यांमुळे या जाती परदेशी देशांनी मोठ्या प्रमाणावर स्वीकृत केल्या आहेत. ब्राझीलमध्ये गायींचे संवर्धन आणि प्रजनन सुधारणा करण्यासाठी मोठे संशोधन आणि प्रयोग केले जातात. "ओंगोल" (Ongole) जातीची गाय आधीच गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्डमध्ये सर्वाधिक महाग विकली गेलेली गाय म्हणून नोंदवली गेली होती. आता ‘व्हिएटिना-१९’ ही गायही त्याच श्रेणीत सामील झाली आहे. परंतु, भारताने स्वतःच्या गायींचे योग्य संवर्धन न केल्याने आपणच त्याचा व्यावसायिक फायदा मिळवू शकलो नाही.

भारतीय गोवंशाची जागतिक स्तरावरील लोकप्रियता आणि त्याची कारणे

त्यांच्या दुधाळता, टिकाऊपणा, रोगप्रतिकारक शक्ती आणि प्रतिकूल हवामानात जगण्याच्या क्षमतेमुळे प्रसिद्ध आहेत. त्यामुळे गेल्या ५० वर्षांत अनेक परदेशी देशांनी भारतीय गोवंश विकत घेऊन त्याचे संवर्धन केले आणि मोठ्या प्रमाणात दूध उत्पादनासाठी त्याचा उपयोग केला.

गेल्या २५ वर्षांपासून भारत हा जगातील सर्वाधिक दूध उत्पादक देश आहे. तरीसुद्धा, परदेशी संशोधक आणि दूध उत्पादक कंपन्यांनी भारतीय गोवंशाच्या जातींवर संशोधन करून त्यांच्यात अधिक सुधारणा केल्या. मात्र, भारतात अद्याप पुरेशा प्रमाणात संशोधन न झाल्यामुळे देशातील बहुतांश शेतकरी आणि उत्पादकांना या जातींची खरी गुणवत्ता आणि व्यावसायिक उपयोग समजलेला नाही.

भारतीय गायींच्या काही प्रमुख जातींमध्ये गीर, थारपारकर, सहिवाल, रेड सिंधी आणि कांकरेज या प्रामुख्याने उल्लेखनीय आहेत. याशिवाय, गीर गायीपासून तयार करण्यात आलेल्या "गिरोलांडो", तसेच व्हिएटिना आणि ऑंगोल या जातींमध्ये अधिक दूध उत्पादन करण्याची क्षमता आहे. परदेशी देशांनी या जातींचे महत्त्व ओळखून त्यांचे संवर्धन केले आहे, त्यामुळे त्यांची किंमत मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे.

भारतीय गोवंश जागतिक स्तरावर लोकप्रिय ठरण्याची प्रमुख कारणे

भारतीय गायींना तापमानवाढ, दुष्काळ, कमी चारा आणि कठीण हवामान सहन करण्याची नैसर्गिक क्षमता असते. परिणामी त्या कोणत्याही भौगोलिक परिस्थितीत टिकून राहू शकतात. त्यांच्यात परजीवी आणि संसर्गजन्य रोगांवर नैसर्गिक प्रतिकार करण्याची शक्ती असते. त्यामुळे त्यांना परदेशातील दूध उत्पादनासाठी अधिक प्राधान्य दिले जाते.

शारीरिक ताकद आणि टिकाऊपणाच्या बाबतीतही भारतीय गायी अव्वल आहेत. ऑंगोल गायींचे शरीर मजबूत आणि जड वजनाचे असल्याने ते उत्तम कार्यक्षम बैल ठरतात. त्यामुळे त्या केवळ दूध उत्पादनासाठीच नव्हे, तर शेती आणि वाहतुकीसाठीही उपयुक्त ठरतात.

भारतीय गायींच्या जातींच्या शारिरीक, जैविक आणि प्रजननक्षमतेच्या दृष्टीने श्रेष्ठ असल्याचे सिद्ध झाले आहे. त्यामुळे परदेशी या जाती मोठ्या प्रमाणावर विकत घेत आहेत आणि त्यांचा उपयोग अधिक चांगल्या वाणाच्या गायी निर्माण करण्यासाठी करत आहेत.

ऑंगोल जातीची वैशिष्ट्ये आणि तिचे जागतिक यश

भारतातील ऑंगोल गाय ही मूळतः आंध्र प्रदेश आणि तेलंगणामध्ये आढळते. तिच्या अद्वितीय आनुवंशिक गुणधर्मांमुळे आणि शारीरिक वैशिष्ट्यांमुळे ती जगभर ओळखली जाते. तिच्या गुणवत्तेच्या आधारे "चॅम्पियन्स ऑफ द वर्ल्ड" या स्पर्धेत सहभागी होऊन ‘मिस साउथ अमेरिका’ हा प्रतिष्ठित किताब मिळवणारी ही पहिली भारतीय गाय ठरली आहे.

तिची भ्रूण स्वरूपात निर्यात मोठ्या प्रमाणात केली जाते. दूध उत्पादनात आघाडीवर असलेल्या गीर, थारपारकर, सहिवाल, रेड सिंधी आणि कांकरेज या जातींसह पुढच्या टप्प्यात गिरोलांडो, व्हिएटिना आणि ऑंगोल या संकरित गायी अधिक दूध देणाऱ्या आहेत. ऑंगोल गायीने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपल्या गुणवत्तेच्या जोरावर यश मिळवले आहे.

भारतात गोवंश संवर्धनाचा अभाव आणि उपाययोजना

भारतात गायींचे महत्त्व धार्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून पाहिले जाते, मात्र त्यांचे वैज्ञानिक संशोधन आणि व्यावसायिक उपयोग तुलनेने फार कमी आहे. ब्राझील, अमेरिका आणि ऑस्ट्रेलियाने भारतीय गोवंशाचे योग्य संवर्धन आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने त्याचा अधिकाधिक उपयोग करून घेतला आहे.

जर भारतातही गोवंशाच्या उच्च प्रतीच्या जातींवर संशोधन आणि सुधारित तंत्रज्ञानाचा वापर केला गेला, तर देशातील दूध उत्पादन आणखी वाढू शकते आणि भारतीय शेतकऱ्यांना मोठा आर्थिक फायदा मिळू शकतो.

भारतीय गोवंशाच्या संवर्धनासाठी पुढील उपाय करता येऊ शकतात

सरकार आणि खासगी संस्थांनी भारतीय गायींच्या जातींच्या सुधारणा आणि संवर्धनावर अधिक लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.भारतीय गायींच्या जातींचे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर योग्य विपणन करून त्यांच्या व्यावसायिक उपयोगाला चालना द्यावी.भारतातच सुधारित गायींच्या जाती निर्माण करून विदेशी देशांनी भारतीय गोवंश विकत घेण्याऐवजी, भारतातच त्याचे संवर्धन होईल याकडे लक्ष द्यावे.भारतीय वैज्ञानिक आणि संशोधकांनी योग्य तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून गोवंशाच्या उत्पादनक्षमतेत वाढ करण्यासाठी प्रयत्न करावेत.