Shelipalan Tips: शेळीपालनात अधिक नफा कमवायचा आहे?.. जाणून घ्या 2 वर्षात 3 वेत मिळवण्याची खास पद्धत

Shelipalan:- शेळीपालन हा शेतीपूरक आणि कमी भांडवलात अधिक नफा मिळवून देणारा व्यवसाय आहे. शेळीच्या मांसाला बाजारात मोठी मागणी असल्याने अनेक शेतकरी शेळीपालनाकडे आकर्षित होत आहेत. मात्र, या व्यवसायात अधिक उत्पादन आणि फायदा मिळवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून प्रजनन व्यवस्थापन करणे अत्यावश्यक आहे. योग्य नियोजन करून शेळ्यांमध्ये एकत्रित माज पद्धती अवलंबल्यास दोन वर्षांत तीन वेत मिळवणे शक्य होते.ज्यामुळे उत्पन्न वाढते आणि शेळीपालन अधिक फायदेशीर ठरते.

एकत्रित माज पद्धत म्हणजे काय आणि ती का आवश्यक आहे?

शेळ्यांच्या प्रजनन व्यवस्थापनात एकत्रित माज पद्धत ही अत्यंत महत्त्वाची आणि फायदेशीर प्रक्रिया आहे. या पद्धतीमध्ये गोठ्यातील सर्व शेळ्या एकाच वेळी माजावर आणल्या जातात. परिणामी, प्रजनन कालावधी निश्चित होतो.सर्व शेळ्या एकाच वेळी रेतन केल्या जातात आणि एकाच कालावधीत वेत मिळतात. या नियोजनामुळे शेळीपालन व्यवसाय अधिक शिस्तबद्ध होतो, व्यवस्थापन सोपे होते आणि उत्पादन अधिक नियमित राहते.

सामान्यतः शेळ्यांमध्ये माज हा २१ दिवसांच्या अंतराने येत असतो.मात्र, जर वेगवेगळ्या वेळेस माजावर आलेल्या शेळ्यांचे प्रजनन केले तर वेगवेगळ्या कालावधीत वेत मिळतात आणि व्यवस्थापन कठीण होते. यासाठी प्रजननक्षम शेळ्यांना एकत्रितपणे माजावर आणण्याची व्यवस्था करणे आवश्यक आहे.

शेळ्यांच्या माजाची लक्षणे ओळखणे आवश्यक

शेळ्या माजावर आल्यावर त्यांच्यात काही विशिष्ट शारीरिक आणि वर्तनात्मक बदल दिसतात. हे बदल ओळखूनच योग्य वेळी रेतन करणे आवश्यक असते. शेळ्यांच्या माजाची लक्षणे खालीलप्रमाणे असतात:

शेळ्या अस्वस्थ राहतात आणि सतत ओरडतात,शेपटी वारंवार हलवतात आणि खाद्य कमी खातात.,योनीमार्गातून चिकट स्त्राव दिसतो,इतर शेळ्यांवर चढण्याचा प्रयत्न करतात.माजाचा कालावधी साधारण ३० ते ३६ तास असतो, त्यामुळे याच कालावधीत रेतन करणे गरजेचे असते.योग्य वेळी रेतन केल्यास गर्भधारणा यशस्वी होण्याची शक्यता अधिक असते.

शेळ्यांच्या गटवारीचे नियोजन आणि व्यवस्थापन

शेळ्यांची योग्य गटवारी केली तर प्रजनन व्यवस्थापन अधिक नियोजनबद्ध करता येते आणि दोन वर्षांत तीन वेत मिळवणे शक्य होते.

प्रजननक्षम शेळ्यांचा गट: योग्य वय आणि वजन असलेल्या शेळ्या.

विलेल्या शेळ्यांचा गट: वेतानंतर विश्रांती घेणाऱ्या आणि दूध देणाऱ्या शेळ्या.

वांझ शेळ्यांचा गट: पुनरुत्पादनक्षम नसलेल्या शेळ्या, ज्यांच्यावर विशेष लक्ष द्यावे लागते.

शेळ्या ८ ते १० महिन्यांच्या झाल्यावर आणि किमान ३० किलो वजन आल्यावर पहिल्या वेळेस माज दाखवतात. मात्र, पहिल्या दोन माजांमध्ये रेतन करू नये, कारण त्यावेळी त्यांचे शरीर पूर्णतः विकसित झालेले नसते.

सशक्त नर बोकड आणि संतुलित आहाराचे महत्त्व

शेळ्यांच्या प्रजनन व्यवस्थापनात योग्य नर बोकड असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सशक्त आणि निरोगी बोकड वापरल्यास प्रजननाची गुणवत्ता सुधारते आणि शेळ्यांमध्ये वेत दर वाढतो.

त्याचबरोबर, शेळ्यांना संतुलित आणि पोषणयुक्त आहार देणे गरजेचे आहे. आहारामध्ये खालील घटक असावेत:

प्रथिनयुक्त खाद्य: हिरवा चारा, गवत, डाळींचे टरफल.

ऊर्जायुक्त खाद्य: मका, ज्वारी, बाजरी.

खनिजे आणि जीवनसत्त्वे: क्षार मिश्रण, मिनरल ब्लॉक.

मोड आलेले धान्य: अन्न पचनासाठी उपयुक्त.

शेळ्यांना वेळच्या वेळी जंतनाशक औषध आणि लसीकरण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून त्यांचे आरोग्य चांगले राहील आणि प्रजनन क्षमता वाढेल.

एकत्रित माजासाठी संप्रेरक आणि कृत्रिम रेतनाचा उपयोग

शेळ्यांना एकाच वेळी माजावर आणण्यासाठी प्रोजेस्टेरॉन संप्रेरकाचा वापर केला जातो. हे संप्रेरक पशुवैद्यकांच्या सल्ल्यानुसार वापरणे आवश्यक आहे. कृत्रिम रेतन प्रक्रियेद्वारे अधिक उत्पन्नक्षम शेळ्यांचा जन्म होऊ शकतो. त्यामुळे शास्त्रीय पद्धतीने प्रजनन केल्यास शेळीपालन अधिक यशस्वी होते.

शेळीपालनासाठी योग्य व्यवस्थापनाचे फायदे

नियमित आणि ठराविक वेळेत उत्पादन मिळते.दोन वर्षांत तीन वेत मिळवता येतात, त्यामुळे उत्पन्न वाढते.शेळ्यांचे संगोपन आणि व्यवस्थापन अधिक सोपे होते आणि
शेळीपालनाचा खर्च कमी होतो व
नफा वाढतो.बाजारात अधिक मांस पुरवठा करणे शक्य होते, त्यामुळे मागणी पूर्ण होते.

शेळीपालन फायदेशीर करण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करा

शेळीपालनात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून उत्पादन वाढवणे आणि व्यवसाय अधिक फायदेशीर बनवणे शक्य आहे. त्यासाठी योग्य प्रजनन व्यवस्थापन, संतुलित आहार, नियमित लसीकरण आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर आवश्यक आहे. शास्त्रीय दृष्टिकोन ठेवल्यास आणि नियोजनबद्ध पद्धतीने शेळीपालन केल्यास अधिक उत्पन्न मिळवता येते आणि शेळीपालन अधिक फायदेशीर ठरते.