भारतीय कृषी बाजारपेठेवर Donald Trump यांची करडी नजर! ट्रम्प यांच्या नव्या धोरणाचा शेतीवर होईल विपरीत परिणाम?

Tariff Policy:- अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या परस्पर शुल्क (टिट फॉर टॅट) लावण्याच्या धोरणामुळे जागतिक व्यापारात मोठी खळबळ माजली आहे. शेतीसह अनेक क्षेत्रांवर या धोरणाचा प्रभाव पडू शकतो, ज्यामुळे उत्पादनांच्या किमतींवर दबाव वाढू शकतो. जर अमेरिकेने भारतीय कृषी उत्पादनांवर अतिरिक्त शुल्क लादले, तर त्या उत्पादनांच्या किमती अमेरिकन बाजारपेठेत वाढतील आणि परिणामी त्यांची मागणी घटू शकते. याचा फटका विशेषतः त्या निर्यातदारांना बसेल जे आपला मोठा व्यवसाय अमेरिकन बाजारपेठेवर अवलंबून ठेवतात.

भारत आणि अमेरिका यांच्यातील कृषी व्यापाराचे स्वरूप

भारत आणि अमेरिका या दोन्ही देशांमध्ये कृषी व्यापार मोठ्या प्रमाणात चालतो. 2023-24 मध्ये भारताने अमेरिकेतून 11,893 कोटी रुपयांचे कृषी उत्पादने आयात केली, तर त्याच कालावधीत अमेरिकेला 12,435 कोटी रुपयांची कृषी उत्पादने निर्यात केली. अमेरिकेतून भारत मुख्यतः मसूर, वाटाणे, कापूस, बदाम, अक्रोड, मांस, मासे, समुद्री खाद्यपदार्थ, कॉफी, दुग्धजन्य पदार्थ आणि ताजी फळे आयात करतो. विशेषतः भारताने 2023-24 मध्ये ताज्या फळांवरच 8,664 कोटी रुपये खर्च केले.

त्याच वेळी, भारत अमेरिकेला मोठ्या प्रमाणावर तांदूळ, दुग्धजन्य पदार्थ, प्रक्रिया केलेले फळे व रस, प्रक्रिया केलेल्या भाज्या, डाळी आणि ताजी फळे निर्यात करतो. विशेषतः, बासमती आणि बिगर-बासमती तांदूळ यांचा मोठा वाटा आहे. भारताने 2023-24 मध्ये अमेरिकेला 2,527 कोटी रुपयांचा 2.34 लाख मेट्रिक टन बासमती तांदूळ आणि 373 कोटी रुपयांचा 53,630 मेट्रिक टन बिगर-बासमती तांदूळ निर्यात केला.

भारतीय शेतकरी आणि निर्यातदारांसमोरील आव्हाने

अमेरिकेने जर भारतीय कृषी उत्पादनांवर जादा शुल्क लादले, तर भारतीय निर्यातदारांच्या स्पर्धात्मकतेवर परिणाम होऊ शकतो. उत्पादनांच्या किमती वाढल्यास अमेरिकन ग्राहक त्याकडे दुर्लक्ष करू शकतात, ज्यामुळे मागणी कमी होईल. परिणामी, भारतीय कृषी निर्यातदारांना आर्थिक नुकसान होण्याची शक्यता आहे.

तसेच, भारताने जर अमेरिकेतून आयात होणाऱ्या उत्पादनांवर प्रत्युत्तरादाखल शुल्क वाढवले, तर देशांतर्गत बाजारपेठेत स्पर्धा वाढू शकते. उदा. अमेरिकन कापूस, मसूर आणि बदाम यांसारखी उत्पादने महाग झाली तर त्यांचा प्रभाव भारतीय ग्राहकांवर आणि उद्योगांवर होऊ शकतो.

भारतीय कृषी क्षेत्रासाठी संधी आणि उपाययोजना

कृषी तज्ज्ञ अक्षय खोब्रागडे यांच्या मते, टॅरिफ वॉरमुळे भारतीय कृषी निर्यातीला काही समस्यांचा सामना करावा लागेल, पण त्याचवेळी नव्या संधीही निर्माण होऊ शकतात. जर अमेरिकन बाजारपेठेतील स्पर्धा कमी झाली, तर भारतीय उत्पादकांना अन्य देशांत निर्यात करण्यासाठी नवीन बाजारपेठा शोधण्याची गरज निर्माण होईल. तसेच, जर अमेरिका भारतातून आयात कमी करत असेल, तर भारतीय ग्राहक स्थानिक उत्पादनांकडे वळू शकतात, यामुळे देशांतर्गत उत्पादनांना अधिक मागणी मिळू शकते.

याशिवाय, सरकारने व्यापार धोरण अधिक मजबूत करून निर्यातदारांना प्रोत्साहन देण्याची गरज आहे. अन्य देशांशी मुक्त व्यापार करार (FTA) करून भारतीय कृषी उत्पादने नव्या बाजारपेठांमध्ये पोहोचवता येतील. यामुळे भारतीय शेतकरी आणि निर्यातदारांना अमेरिकी निर्बंधांमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून बचाव करता येईल.

डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या प्रस्तावित व्यापार धोरणांमुळे भारतीय कृषी क्षेत्राला काही मोठ्या आव्हानांचा सामना करावा लागू शकतो. टॅरिफ वॉरमुळे भारतीय निर्यातदारांना अमेरिका या महत्त्वाच्या बाजारपेठेत अडचणी येऊ शकतात. मात्र, योग्य धोरण आखल्यास आणि देशांतर्गत बाजारपेठेतील संधींचा उपयोग केल्यास हे नुकसान टाळता येऊ शकते. भारताने नवीन बाजारपेठांमध्ये प्रवेश करण्याच्या संधी शोधल्या आणि उत्पादनाच्या किंमती नियंत्रित ठेवल्यास, भविष्यातील संभाव्य आर्थिक धक्क्यांना तोंड देणे सोपे जाईल.