Property Transfer Rule: मालमत्ता गिफ्ट करून परत घेता येते का? कायदा काय सांगतो?

Property Transfer Rule:- मालमत्ता हस्तांतरण किंवा संपत्ती गिफ्ट करण्यासंबंधीचे कायदे आणि नियम समजून घेणे महत्त्वाचे आहे, कारण यामध्ये कायदेशीर प्रक्रिया आणि अटींचे पालन करणे आवश्यक असते. वाढदिवस, लग्नाचा वाढदिवस किंवा इतर खास प्रसंगी अनेकजण आपल्या जवळच्या व्यक्तींना भेटवस्तू देतात. या भेटीमध्ये घड्याळे, कपडे, शेअर्स यांसारख्या वस्तूंसोबतच काही लोक मालमत्ताही भेट म्हणून देतात. परंतु, मालमत्ता गिफ्ट करताना विशिष्ट कायदेशीर प्रक्रिया आणि अटी पूर्ण करणे बंधनकारक असते. कोणती मालमत्ता गिफ्ट केली जाऊ शकते, त्यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया काय असते आणि कोणत्या परिस्थितीत गिफ्ट डीड रद्द करता येते, याची सविस्तर माहिती घेऊया.

मालमत्ता भेट देण्याचे कायदेशीर नियम काय आहेत?

भारतीय कायद्यानुसार केवळ नोंदणीकृत मालकीची मालमत्ता दुसऱ्या व्यक्तीला भेट म्हणून देता येते. म्हणजेच, कोणतीही व्यक्ती केवळ ती मालमत्ता कायदेशीररित्या स्वतःच्या नावावर असल्यासच ती मालमत्ता गिफ्ट करू शकते. जर कोणाकडे मालकी हक्क असेल, तर तो कोणत्याही प्रकारची मालमत्ता – जसे की घर, जमीन किंवा व्यावसायिक प्रॉपर्टी – दुसऱ्या व्यक्तीला देऊ शकतो. मात्र, मालकीचा स्पष्ट अधिकार नसलेल्या किंवा संयुक्त मालकीतील मालमत्ता कोणालाही भेट देता येत नाही. याशिवाय, कोणतीही मालमत्ता गिफ्ट करताना गिफ्ट डीड (Gift Deed) तयार करणे आणि त्याची नोंदणी करणे आवश्यक असते.

मालमत्ता हस्तांतरण कायदा काय सांगतो?

१८८२ च्या मालमत्ता हस्तांतरण कायद्याच्या (Transfer of Property Act) कलम १२२ नुसार, मालमत्ता गिफ्ट करणे म्हणजे मालकाने स्वतःची मालमत्ता स्वेच्छेने कोणत्याही मोबदल्याशिवाय दुसऱ्या व्यक्तीकडे हस्तांतरित करणे. यासाठी गिफ्ट डीड तयार करून त्याची सब-रजिस्ट्रार ऑफिसमध्ये नोंदणी करावी लागते. याशिवाय, मालमत्ता गिफ्ट करताना आवश्यक स्टॅम्प ड्युटी भरणे अनिवार्य आहे. स्टॅम्प ड्युटी भरल्यानंतरच गिफ्ट डीड वैध ठरतो आणि कायदेशीरदृष्ट्या प्रभावी मानला जातो. गिफ्ट स्वीकारणाऱ्या व्यक्तीने ती मालमत्ता स्वीकृती दिली की प्रक्रिया पूर्ण होते.

कुठली मालमत्ता गिफ्ट करता येते?

तुमच्याकडे असलेल्या प्रत्येक मालमत्तेचे हस्तांतरण तुम्ही गिफ्ट स्वरूपात करू शकता का, हा महत्त्वाचा प्रश्न आहे. कायद्याने यासंबंधी काही निर्बंध घातले आहेत. तुम्ही फक्त स्वतः मिळवलेली (Self-acquired Property) मालमत्ता गिफ्ट करू शकता. जर एखादी मालमत्ता तुम्हाला वारसाहक्काने मिळाली असेल आणि त्यावर कुटुंबातील इतर सदस्यांचा किंवा पुढच्या पिढीच्या वारसांचा हक्क असेल, तर ती मालमत्ता तुम्ही गिफ्ट करू शकत नाही. मात्र, जर वारसाहक्काने मिळालेल्या मालमत्तेचे योग्यरित्या विभाजन झाले असेल आणि त्यातील हिस्सा तुमच्या मालकीचा बनला असेल, तर तो हिस्सा गिफ्ट स्वरूपात हस्तांतरित करता येतो.

याशिवाय, संयुक्त मालकीची मालमत्ता गिफ्ट करण्यासाठी इतर मालकांची संमती आवश्यक असते. त्यांच्या परवानगीशिवाय ही मालमत्ता गिफ्ट केली जाऊ शकत नाही. जर संमती मिळाली आणि मालकी स्पष्ट झाली, तर तुम्ही तुमच्या इच्छेनुसार मालमत्ता दुसऱ्या व्यक्तीला भेट म्हणून देऊ शकता.

गिफ्ट डीड रद्द होऊ शकतो का?

एकदा कायदेशीरदृष्ट्या मालमत्ता गिफ्ट केली गेल्यानंतर ती परत घेता येत नाही, कारण मालमत्ता हस्तांतरण प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर ती अंतिम मानली जाते. मात्र, मालमत्ता हस्तांतरण कायद्याच्या कलम १२६ अंतर्गत काही विशेष परिस्थितींमध्ये गिफ्ट डीड रद्द करता येतो.

गिफ्ट डीड रद्द होण्याच्या मुख्य कारणांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो

फसवणूक किंवा दबाव (Fraud or Coercion)

जर गिफ्ट डीड तयार करताना एखाद्या व्यक्तीवर दबाव टाकण्यात आला असेल किंवा फसवणूक केली गेली असेल, तर तो कायद्याने अवैध मानला जातो आणि रद्द केला जाऊ शकतो.

शर्तींचे उल्लंघन (Violation of Conditions)

जर गिफ्ट देताना काही विशिष्ट अटी घालण्यात आल्या असतील आणि त्या अटींचे उल्लंघन झाले, तर मालक गिफ्ट डीड रद्द करू शकतो.

परस्पर संमती (Mutual Agreement)

गिफ्ट देणारा आणि गिफ्ट स्वीकारणारा दोघेही परस्पर संमतीने गिफ्ट डीड रद्द करू शकतात.

मालमत्ता गिफ्ट करताना काय काळजी घ्यावी?

कायदेशीर सल्ला घ्या: मालमत्ता गिफ्ट करताना तज्ज्ञ वकीलाचा किंवा कायदेविषयक सल्लागाराचा सल्ला घ्यावा.

गिफ्ट डीड नोंदणी अनिवार्य: गिफ्ट डीड तयार करून त्याची रजिस्ट्रार ऑफिसमध्ये नोंदणी करणे आवश्यक आहे.

स्टॅम्प ड्युटी भरणे: राज्यानुसार लागू असलेल्या स्टॅम्प ड्युटीचा भरणा करा, कारण त्याशिवाय गिफ्ट डीड वैध मानला जात नाही.

मालकी हक्क स्पष्ट करा: गिफ्ट करण्यापूर्वी मालकी हक्क स्पष्ट करून आवश्यक

कागदपत्रांची खात्री करा.

संपत्ती गिफ्ट करणे ही एक महत्त्वाची प्रक्रिया आहे जी कायदेशीरदृष्ट्या पूर्ण झाली पाहिजे. त्यामुळे कोणत्याही चुकांपासून बचाव करण्यासाठी आवश्यक नियम आणि प्रक्रिया नीट समजून घेणे आवश्यक आहे.