Property Transfer: घर, जमीन, दुकान… मालकी हक्क मिळवायचा? पटकन वाचा ‘हे’ 3 पर्याय, जाणून घ्या प्रक्रिया

Property Transfer Rule:- प्रत्येकाचे स्वप्न असते की आपले स्वतःचे घर, दुकान किंवा जमीन असावी. मात्र, कायदेशीर अडचणी आणि गुंतागुंतीमुळे अनेक लोक मालमत्ता खरेदी-विक्री किंवा हस्तांतरणाच्या प्रक्रियेत अडकतात. विशेषतः जर एखादी मालमत्ता दुसऱ्याच्या नावावर असेल आणि ती तुमच्या नावावर ट्रान्सफर करायची असेल, तर अनेक प्रश्न निर्माण होऊ शकतात. यासाठी, योग्य कायदेशीर मार्ग निवडणे आवश्यक आहे. मालमत्तेचे हस्तांतरण केल्याने केवळ मालकी हक्क मिळत नाही, तर भविष्यात वादाची शक्यताही कमी होते.

जर तुम्हाला मालमत्ता हस्तांतरित करायची असेल, तर कायदेशीररित्या तीन मुख्य पर्याय उपलब्ध आहेत – विक्री करार (Sale Deed), भेट करार (Gift Deed) आणि त्याग करार (Relinquishment Deed). मात्र, कोणताही पर्याय निवडताना त्याची भूमिका आणि आवश्यकता समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक कराराची प्रक्रिया, अटी आणि परिणाम वेगळे असतात. चला तर मग मंडळी हे तीन पर्याय सविस्तर समजून घेऊया.

संपत्ती हस्तांतरणाचे तीन प्रकार

सेल डीड (Sale Deed)

सेल डीड म्हणजे कायदेशीर दस्तऐवज, ज्याद्वारे मालमत्ता एका व्यक्तीकडून दुसऱ्याकडे हस्तांतरित केली जाते. याला "ट्रान्सफर डीड" असेही म्हणतात आणि हा करार सब-रजिस्ट्रार कार्यालयात नोंदवावा लागतो. सेल डीडद्वारे मालमत्ता नवीन मालकाच्या नावावर केली जाते, मात्र खरेदी करणारी व्यक्ती तुमच्या कुटुंबातील असायलाच हवी असे नाही.

ही सर्वात सामान्य आणि सुरक्षित प्रक्रिया असून, फसवणूक टाळण्यासाठी याचा मोठ्या प्रमाणावर उपयोग केला जातो. नोंदणीकृत सेल डीड हा तुमच्याकडून मालमत्ता विकली गेल्याचा अधिकृत पुरावा असतो आणि भविष्यात कोणतेही वाद उद्भवू नयेत म्हणून त्याचे दस्तऐवजीकरण करणे अनिवार्य आहे.

गिफ्ट डीड (Gift Deed)

जर तुम्हाला तुमची मालमत्ता कोणालाही पैशांच्या देवाणघेवाणीत न जाता द्यायची असेल, तर गिफ्ट डीड हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. याचा उपयोग करून, तुम्ही जंगम (moveable) आणि स्थावर (immovable) मालमत्ता कोणत्याही व्यक्तीस गिफ्ट म्हणून देऊ शकता.

ही प्रक्रिया कायदेशीररीत्या वैध ठरवण्यासाठी स्टॅम्प पेपरवर करार करणे आणि दोन साक्षीदारांच्या साक्षीने ते नोंदणी कार्यालयात जमा करणे आवश्यक आहे. नोंदणी कायदा १९०८ च्या कलम १७ नुसार, स्थावर मालमत्तेची नोंदणी बंधनकारक आहे.

जर तुम्ही तुमच्या नातेवाईकांना मालमत्ता भेट दिली, तर तुम्हाला करदायित्वाचा त्रास होत नाही. "नातेवाईक" यामध्ये पत्नी, भावंडे, पती/पत्नीचे भावंडे किंवा आई-वडिलांची भावंडे समाविष्ट होतात. मात्र, नातेवाईक नसलेल्या व्यक्तीला गिफ्ट डीडद्वारे मालमत्ता देताना काही कर भरावा लागू शकतो.

रिलिंक्विशमेंट डीड (Relinquishment Deed)

जर तुम्ही एखाद्या मालमत्तेचे भागधारक असाल आणि तुमच्या हक्काचा त्याग करायचा असेल, तर रिलिंक्विशमेंट डीड हा योग्य पर्याय आहे.

ही प्रक्रिया गिफ्ट डीडप्रमाणेच असून, यातही कोणत्याही आर्थिक देवाणघेवाणीची आवश्यकता नसते. मात्र, एकदा हा करार पूर्ण झाला की, तो बदलता येत नाही. या करारासाठी दोन साक्षीदारांची गरज असते आणि त्याची नोंदणी करणे बंधनकारक आहे.

महत्त्वाची बाब म्हणजे, स्टॅम्प ड्युटीच्या बाबतीत नातेवाईकांसाठी कोणतीही करसवलत दिली जात नाही. रिलिंक्विशमेंट डीड प्रामुख्याने अशा परिस्थितीत वापरला जातो, जेव्हा एखादी व्यक्ती मृत्युपत्र न ठेवता निधन पावते आणि कायदेशीर वारसांना मालमत्ता वारशाने मिळते.

मालमत्ता ट्रान्सफर करताना काय काळजी घ्यावी?

कोणत्याही प्रकारच्या हस्तांतरणाआधी, कायदेशीर तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या, स्टॅम्प ड्युटी आणि नोंदणी शुल्क विचारात घ्या.संबंधित सर्व कागदपत्रे नीट तपासा आणि योग्यरित्या नोंदणी कार्यालयात नोंद करा. कोणताही वाद टाळण्यासाठी संबंधित व्यक्तींसोबत लिखित करार करूनच पुढे जा.

तुमच्यासाठी कोणता पर्याय सर्वोत्तम?

जर मालमत्ता विक्री करायची असेल, तर सेल डीड सर्वोत्तम आहे.जर तुम्ही ती कुटुंबातील व्यक्तीला विनामूल्य द्यायची असेल, तर गिफ्ट डीड उपयुक्त ठरेल.जर तुम्ही तुमचा हक्क सोडू इच्छित असाल, तर रिलिंक्विशमेंट डीड योग्य पर्याय आहे.मालमत्ता हस्तांतराची प्रक्रिया योग्य प्रकारे केल्यास भविष्यात कोणत्याही प्रकारच्या कायदेशीर गुंतागुंत आणि वादविवाद टाळता येतात. त्यामुळे योग्य पर्याय निवडून, कागदपत्रांची नोंदणी करून आणि कायदेशीर प्रक्रियेचे पालन करून मालमत्ता हस्तांतर करा.