Property Law: विवाह नंतरही मुलीला वडिलांच्या संपत्तीवर हक्क… कायदा काय सांगतो?

Property Law:- भारतात मालमत्तेच्या विभाजनासंबंधी विविध कायदे अस्तित्वात आहेत. विशेषतः हिंदू महिलांच्या वडिलोपार्जित मिळकतीवरील हक्काबाबत स्पष्ट तरतुदी हिंदू उत्तराधिकार कायदा, १९५६ मध्ये करण्यात आल्या होत्या. प्रारंभी, या कायद्यांतर्गत मुलींना वडिलोपार्जित संपत्तीत जन्मसिद्ध हक्क नव्हता, परंतु २००५ मध्ये झालेल्या दुरुस्तीनंतर मुलींना मुलांप्रमाणेच समान वाटा मिळण्याचा अधिकार प्रदान करण्यात आला. पूर्वी अविवाहित मुलींना हिंदू अविभाजित कुटुंबाचा सदस्य मानले जात असे, पण विवाहानंतर त्यांचा वडिलांच्या संपत्तीवर कोणताही अधिकार राहत नव्हता.

मुलींच्या विवाह नंतर त्यांच्या वडिलांच्या संपत्तीवरील हक्का संबंधी कायदा

मात्र, २००५ च्या सुधारित कायद्यामुळे मुलींना विवाहानंतरही त्यांच्या वडिलांच्या संपत्तीवर मुलांइतकाच हक्क मिळतो. या कायद्यानुसार मुलींना आपल्या हक्कासाठी कोणतीही कालमर्यादा लागू नसून, ते कधीही दावा करू शकतात. हिंदू उत्तराधिकार कायद्याच्या कलम १४ आणि हिंदू विवाह कायद्याच्या कलम २७ नुसार, महिलांना विवाहपूर्वी, विवाहानंतर आणि विवाहाच्या वेळी मिळालेल्या भेटवस्तूंवर पूर्ण एकाधिकार आहे. वडिलोपार्जित आणि स्वकष्टार्जित मालमत्तेमध्ये महत्त्वाचा फरक आहे; वडिलोपार्जित संपत्तीवर मुलींचा जन्मसिद्ध हक्क असतो, मात्र वडिलांनी स्वतः कमावलेल्या संपत्तीवर त्यांना हक्क नाही.

महत्त्वाचा मुद्दा

९ सप्टेंबर २००५ च्या दुरुस्तीपूर्वी वडिलांचा मृत्यू झाल्यास मुलींना वडिलोपार्जित संपत्तीत हक्क नव्हता, पण सुप्रीम कोर्टाच्या ऐतिहासिक निर्णयानुसार, वडील हयात असोत किंवा नसो, मुलींना त्यांच्या वडिलांच्या संपत्तीवर समान हक्क आहे. जर मुलींना त्यांचा वाटा मिळत नसेल, तर त्या दिवाणी न्यायालयात दावा दाखल करून आपला हक्क सिद्ध करू शकतात.

मात्र, वडिलांनी मालमत्ता इतरत्र हस्तांतरित केली असल्यास किंवा सरकारी कारवाईअंतर्गत ती मालमत्ता जप्त झाली असेल, तर मुलीला त्या मालमत्तेवर हक्क राहत नाही. स्वकष्टार्जित संपत्तीच्या बाबतीत वडिलांचा पूर्ण अधिकार असतो आणि ते इच्छेनुसार कोणालाही ही मालमत्ता देऊ शकतात. पतीच्या संपत्तीवर पत्नीचा हक्क असल्याचे मानले जाते,

मात्र तो पूर्णतः असतोच असे नाही. जर पतीने मृत्युपत्र न करता मृत्यू झाला, तर त्याची संपत्ती पत्नी व मुलांमध्ये समान वाटली जाते. पतीच्या मृत्यूनंतर पत्नीला सासरच्या घरातून हकालपट्टी करता येत नाही आणि तिला पोटगी मिळण्याचा अधिकार आहे. मात्र, विधवा महिलेने दुसरे लग्न केल्यास हा अधिकार संपतो. या कायद्यांमुळे मुलींना वडिलांच्या संपत्तीवर समान हक्क प्रदान करण्यात आला असून, याबाबतची माहिती असणे अत्यंत आवश्यक आहे.