🏠 Property Act : वारसाहक्कावर बदल ! हिंदू कुटुंबातील कोणाकोणाला मिळणार समान वाटा ? ⚖️

Property Act : हिंदू संयुक्त कुटुंबातील मालमत्तेच्या वाटणीबाबत अनेक गैरसमज आणि विवाद असतात. पूर्वीच्या काळात ज्येष्ठ मंडळी किंवा गावच्या पंचायती वाटणीचा निर्णय घेत असत, परंतु प्रत्येकाला न्याय मिळत नसे. मात्र, आता कायद्याने ठोस तरतुदी केल्या आहेत. या लेखात आपण हिंदू एकत्रित कुटुंबातील सदस्यांना त्यांच्या हक्कांची संपूर्ण माहिती देणार आहोत.

मालमत्तेच्या वाटणीचे महत्त्व

प्रत्येक कुटुंबाला कधी ना कधी मालमत्तेच्या वाटणीच्या क्लेशदायक प्रक्रियेतून जावे लागते. जमिनीचीच नाही, तर मनाचीही वाटणी होत असल्याचे अनेकांना जाणवते. संयुक्त कुटुंबाचा कर्ता अनेकदा विभाजन टाळण्याचा प्रयत्न करतो, परंतु मतभेद, गैरसमज आणि इतर अनेक कारणांमुळे वाटणी अपरिहार्य ठरते. अशा वेळी कायदेशीर अधिकारांची माहिती असणे गरजेचे आहे.

काय सांगतो कायदा?

हिंदू वारसा आणि कुटुंब संपत्ती कायद्यानुसार, संयुक्त कुटुंबातील प्रत्येक सहधारकाला (पुरुष आणि महिला दोघांनाही) समान हक्क असतो. पूर्वी विवाहित महिलांना त्यांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीमध्ये वाटा मिळत नसे, परंतु 2005 च्या सुधारणेनंतर महिलांनाही समान अधिकार मिळाले आहेत. त्यामुळे आता कोणतीही व्यक्ती त्याचा हिस्सा मागू शकते आणि कायद्यानुसार वाटणीसाठी दावा करू शकते.

कोणत्या मालमत्तेची वाटणी करता येते आणि कोणती करता येत नाही?

✅ वाटणी करता येणारी संपत्ती:

• घर, शेती आणि इतर वडिलोपार्जित स्थावर मालमत्ता
• संयुक्त कुटुंबातील व्यवसायातून मिळकती
• शेअर्स, गुंतवणूक आणि बचतीतून मिळालेले उत्पन्न

❌ वाटणी करता येऊ शकत नाही अशी संपत्ती:

1️⃣ घराचा मुख्य प्रवेशमार्ग – फक्त एकच रस्ता असेल, तर तो सर्वांच्या वापरासाठी ठेवला जातो.
2️⃣ पायऱ्या आणि जिने – घराची अंतर्गत रचना मोडू नये म्हणून यांची वाटणी करता येत नाही.
3️⃣ पाण्याची विहीर – ही संपूर्ण कुटुंबासाठी असते आणि सर्वांना समान अधिकार असतो.
4️⃣ घरातील मंदिर आणि मूर्ती – यांचे विभाजन करता येत नाही, कारण श्रद्धेचा मुद्दा महत्त्वाचा ठरतो.
5️⃣ स्वकष्टार्जित संपत्ती – जर एखाद्या व्यक्तीने स्वतःच्या मेहनतीने संपत्ती मिळवली असेल आणि ती संयुक्त उत्पन्नातून घेतलेली नसेल, तर ती वाटणीयोग्य ठरत नाही.

महिला आणि त्यांचे हक्क

पूर्वी हिंदू महिलांना त्यांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीमध्ये वाटा दिला जात नसे. मात्र, 2005 मध्ये हिंदू उत्तराधिकार कायद्यात मोठा बदल झाला. यानुसार, मुलींनाही मुलांसारखाच वाटा मिळतो. त्यामुळे जर कोणताही कुटुंब सदस्य महिलेला तिच्या हक्कापासून वंचित ठेवत असेल, तर ती कायदेशीररित्या आपला हिस्सा मिळवू शकते.

वाटणी प्रक्रिया आणि कायदेशीर पर्याय

जर वाटणीबाबत कुटुंबात एकमत नसेल, तर कायदेशीर मार्गाने संपत्तीचे विभाजन करता येते. हे करण्यासाठी खालील प्रक्रिया पार पडते –

1️⃣ सहमतीने वाटणी – सर्व सदस्यांनी आपापसात चर्चा करून वाटणी करणे हा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
2️⃣ न्यायालयीन प्रक्रिया – जर सहमती होत नसेल, तर न्यायालयात दावा दाखल करून कायदेशीर वाटणी मागता येते.
3️⃣ वारसाहक्क प्रमाणपत्र – कोर्टाकडून वारसाहक्क प्रमाणपत्र मिळवून अधिकार सिद्ध करता येतो.
4️⃣ अधिकृत सीमांकन – मालमत्तेचे सीमांकन करून प्रत्येक सदस्याचा वाटा निश्चित करता येतो.

आपल्या हक्कांसाठी सतर्क राहा!

मालमत्तेच्या वाटणीबाबत जागरूक राहणे आणि कायद्याची संपूर्ण माहिती असणे गरजेचे आहे. हक्कांची जाणीव आणि योग्य वेळी योग्य पाऊल उचलल्यास अन्याय टाळता येतो. जर कुटुंबातील एखाद्या सदस्याने वाटणीमध्ये बेइमानी केली, तर कायद्याचा आधार घेणे हाच सर्वोत्तम उपाय ठरतो. जर तुम्हाला तुमच्या मालमत्तेवरचा हक्क मिळवायचा असेल , तर आजच कायदेशीर सल्लागाराशी संपर्क साधा आणि तुमचा न्याय मिळवा!