Onion Crop: मधमाशा गायब? पण टेन्शन घेऊ नका! ‘या’ 3 सोप्या ट्रिक वापरा आणि कांदा उत्पादन दुप्पट करा..जाणून घ्या कसे?

Kanda Pik Niyojan:- कांदा उत्पादनासाठी नाशिक जिल्हा प्रसिद्ध असून, जालना जिल्हा कांद्याच्या बीज उत्पादनासाठी ओळखला जातो. मात्र, यंदा बीज उत्पादक शेतकऱ्यांसमोर मोठं संकट उभं राहिलं आहे. कांद्याच्या बीज उत्पादनासाठी परागीभवन (Pollination) अत्यंत महत्त्वाचं असतं, कारण याच्या मदतीनेच बीजोत्पादन वाढतं. परागीभवनासाठी मधमाशांची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची आहे, मात्र यावर्षी मधमाशांची संख्या मोठ्या प्रमाणात घटली आहे. परिणामी, कांदा बीज उत्पादनात 30 ते 40 टक्क्यांपर्यंत घट होण्याची शक्यता तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.

मधमाशा कमी झाल्याने शेतकऱ्यांना मोठा आर्थिक तोटा होण्याची शक्यता

परागीभवन ही नैसर्गिक प्रक्रिया असून, त्यासाठी मुख्यतः मधमाशा, वारा आणि इतर कीटक मदत करतात. विशेषतः कांदा शेतीत मधमाशा मोठी भूमिका निभावतात. जालना जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणावर कांद्याच्या बियांची शेती केली जाते, आणि रब्बी हंगामात संपूर्ण राज्यभरात बीज उत्पादनासाठी लागवड होते. परंतु, यंदा मधमाशांचे प्रमाण अत्यल्प असल्याने नैसर्गिक परागीभवन कमी प्रमाणात होणार आहे. परिणामी, बीज उत्पादन घटण्याचा धोका आहे आणि त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर मोठा परिणाम होऊ शकतो.

मधमाशा विपुल प्रमाणात उपलब्ध असतील, तर त्या कांद्याच्या फुलोऱ्यावर बसून परागीभवन घडवून आणतात. यामुळे बीज उत्पादन अधिक होते आणि शेतकऱ्यांना जास्त नफा मिळतो. मात्र, यंदा नैसर्गिकरित्या मधमाशा उपलब्ध नसल्याने परागीभवन अपुऱ्या प्रमाणात होणार आहे. त्यामुळे संभाव्य नुकसान टाळण्यासाठी शेतकऱ्यांनी काही उपाय योजण्याची गरज आहे.

शेतकऱ्यांनी करावयाचे उपाय

कमी क्षेत्रासाठी उपाय

ज्या शेतकऱ्यांकडे दहा गुंठे ते अर्धा एकर पर्यंत जमीन आहे, त्यांनी सकाळी 8 ते 9 वाजेच्या दरम्यान स्वतः कांद्याच्या गोंड्याला हाताने हलकासा स्पर्श करून कृत्रिम परागीभवन करावे. यामुळे नैसर्गिकरित्या होणाऱ्या परागीभवनाच्या कमतरतेची पूर्तता करता येईल.

मोठ्या क्षेत्रासाठी साडीचा वापर

ज्या शेतकऱ्यांकडे मोठ्या प्रमाणावर एक एकर किंवा त्याहून अधिक कांदा शेती आहे, त्यांनी घरी असलेल्या जुन्या साडीचा वापर करून कृत्रिम परागीभवन करावे. दोन व्यक्तींनी साडीचे दोन्ही टोक पकडून हलक्या हाताने कांद्याच्या फुलोऱ्यावर फिरवल्यास परागीभवन होऊ शकतं. यामुळे फुलातील परागकण सहज पसरतील आणि परागीभवन अधिक प्रभावी होईल.

मधमाशा वाढवण्यासाठी पेट्या ठेवा

शेतात 1 एकर क्षेत्रासाठी 2 ते 3 मधमाशांच्या पेट्या ठेवाव्यात. हे नैसर्गिकरित्या परागीभवन करण्याचा सर्वात चांगला उपाय आहे. मधमाशा परागीभवनात महत्त्वाची भूमिका बजावतात आणि यामुळे उत्पादनात मोठी वाढ होऊ शकते. मात्र, मधमाशांच्या पेट्या शेतात ठेवताना त्यांच्यासाठी पाण्याची योग्य व्यवस्था असणे अत्यावश्यक आहे, अन्यथा त्या टिकणार नाहीत.

शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा सल्ला

परागीभवन हा कांद्याच्या बीज उत्पादनातील सर्वात महत्त्वाचा टप्पा आहे. जर मधमाशांची संख्या कमी असेल, तर योग्य उपाययोजना करून शेतकरी स्वतः परागीभवन करू शकतात.कमी क्षेत्रासाठी हाताने परागीभवन करणे फायदेशीर ठरेल, तर मोठ्या क्षेत्रासाठी साडीच्या साहाय्याने परागीभवन प्रभावी ठरू शकते.

मधमाशांच्या पेट्या शेतात ठेवणे हा दीर्घकालीन उपाय असून, यामुळे भविष्यातही परागीभवन सुरळीत पार पडेल आणि उत्पादनात वाढ होईल.कृषी विज्ञान केंद्र, खरपुडी येथील वरिष्ठ शास्त्रज्ञ एस. व्ही. सोनवणे यांनी शेतकऱ्यांना वरील उपाययोजनांचे पालन करण्याचा सल्ला दिला आहे, जेणेकरून संभाव्य नुकसान टाळता येईल. शेतीत नवनवीन तंत्रज्ञान आणि कल्पक उपाय वापरून उत्पादन वाढवण्यासाठी हे उपाय त्वरित अमलात आणा आणि तुमच्या कांदा शेतीतून दुप्पट फायदा मिळवा.