Monsoon Forecast 2025 : पाऊस कमी की जास्त? 'ला निना' मुळे बदलणार मान्सूनचे गणित!

Monsoon Forecast 2025 : जपानच्या हवामान विभागानुसार, एल निनो किंवा ला निना घटनांचे स्पष्ट संकेत आढळलेले नाहीत, मात्र काही 'ला निना' वैशिष्ट्ये दिसून येत आहेत.जपानी हवामान विभागाच्या हवाल्याने प्रसिद्ध झालेल्या वृत्तानुसार, "उन्हाळ्यात सामान्य हवामान पॅटर्न राहण्याची ६० टक्के शक्यता आहे."

जागतिक हवामान संघटनेने (WMO) यापूर्वीच अंदाज वर्तवला आहे की फेब्रुवारी-एप्रिल २०२५ दरम्यान ENSO-तटस्थ परिस्थिती परत येऊ शकते. WMO च्या ग्लोबल प्रोड्युसिंग सेंटर्सच्या ताज्या अंदाजानुसार, डिसेंबर २०२४ ते फेब्रुवारी २०२५ या कालावधीत तटस्थ स्थितीतून 'ला निना' स्थितीकडे संक्रमण होण्याची ५५ टक्के शक्यता आहे. त्यानंतर फेब्रुवारी-एप्रिल २०२५ दरम्यान ENSO-तटस्थ स्थिती पुनरागमन करू शकते.

एल निनो आणि ला निना म्हणजे काय?

• एल निनो: पूर्व आणि मध्य पॅसिफिक महासागराच्या पृष्ठभागाच्या तापमानात होणारी वाढ, ज्यामुळे हवामानातील मोठे बदल घडतात.
• ला निना: मध्य आणि पूर्व पॅसिफिक महासागराच्या पृष्ठभागाच्या तापमानात मोठी घट, जी हवामानाच्या उलट प्रकारच्या बदलांशी संबंधित असते.

या दोन्ही घटनांचा वारे, हवेचा दाब आणि पाऊस यासारख्या उष्णकटिबंधीय हवामान पद्धतींवर मोठा प्रभाव असतो. हवामान बदलांमुळे या घटनांची वारंवारता आणि तीव्रता वाढण्याची शक्यता आहे.

भारतावर परिणाम

नैऋत्य मान्सून हा भारताच्या शेती, जलसंपत्ती आणि अर्थव्यवस्थेसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. 'एल निनो' आणि 'ला निना' या दोन्ही घटनांचा मान्सूनच्या पर्जन्यमानावर थेट प्रभाव पडतो.

• एल निनो वर्षांमध्ये (जून-सप्टेंबर) सरासरीपेक्षा कमी पाऊस पडण्याची शक्यता असते. १९५० पासून, १६ एल निनो वर्षांपैकी सात वर्षांत भारतात सरासरीपेक्षा कमी पाऊस झाला आहे. सप्टेंबरच्या पावसावरही एल निनोचा नकारात्मक प्रभाव दिसून येतो.
• ला निना वर्षांमध्ये भारतात सर्वसाधारणपणे सरासरी किंवा अधिक पाऊस पडतो, विशेषतः नैऋत्य मान्सून हंगामात. तथापि, ईशान्य भारत आणि काही उत्तरी भागांमध्ये पावसाचे प्रमाण कमी असते.

२०२५ च्या मान्सूनवर संभाव्य परिणाम

'ला निना' हा ENSO चा भाग असून, पॅसिफिक महासागरातील तापमान कमी झाल्यास हवामान बदलते. यामुळे, भारताच्या नैऋत्य मान्सूनवर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो आणि सामान्यपेक्षा जास्त पाऊस पडण्याची शक्यता असते.

गेल्या २०२० ते २०२३ दरम्यान 'ला निना' सक्रिय होता, आणि या कालावधीत भारतातील बहुतांश भागात सरासरी किंवा अधिक पाऊस पडला. काही ठिकाणी पूरपरिस्थिती निर्माण झाली, तर काही भागांत शेतीचे नुकसान झाले.

२०२५ च्या सुरुवातीला 'ला निना' विकसित झाल्यास, त्याचा परिणाम मान्सूनवर होण्याची शक्यता आहे. सध्या 'ला निना' संदर्भात निश्चित संकेत नाहीत, मात्र हवामान तज्ज्ञांनी संभाव्य परिणामांचा अंदाज वर्तवला आहे. भारतासाठी हा बदल सकारात्मक ठरू शकतो, कारण सामान्यपेक्षा अधिक पाऊस होण्याची शक्यता आहे.