Legal Will: मालमत्ता फक्त एका वारसाच्या नावावर? ‘या’ कायदेशीर पद्धतीने तुम्ही तोडू शकता मृत्युपत्र… तुम्हाला ही माहिती असायलाच हवी

Property Law:- मृत्युपत्र (Will) हा एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या संपत्तीचे विभाजन कसे होईल याचा कायदेशीर दस्तऐवज असतो. जर एखाद्या व्यक्तीला वाटत असेल की त्याच्या मृत्यूनंतर त्याची संपत्ती केवळ काही विशिष्ट व्यक्तींमध्येच विभागली जावी, तर मृत्युपत्र तयार करणे आवश्यक आहे. मात्र, मृत्युपत्र नसल्यास त्याच्या संपत्तीचे विभाजन भारतीय उत्तराधिकार कायदा, 1925 नुसार केले जाते. बरेचदा, नोंदणीकृत मृत्युपत्र असूनही नातेवाईक किंवा हितसंबंधी यावर प्रश्न उपस्थित करतात आणि न्यायालयात त्याला आव्हान देतात. त्यामुळे प्रश्न असा निर्माण होतो की मृत्युपत्र नोंदणीकृत असले तरी त्याला कायदेशीररीत्या आव्हान देता येते का?

मृत्युपत्राला आव्हान देता येते का?

होय, नोंदणीकृत मृत्युपत्राला देखील न्यायालयात आव्हान दिले जाऊ शकते. कोणत्याही मृत्युपत्राची वैधता आणि सत्यता तपासण्यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया असते. जर मृत्युपत्रामध्ये काही गंभीर त्रुटी असतील, जर ते बनावट वाटत असेल किंवा जबरदस्तीने तयार केले गेले असेल, तर संबंधित व्यक्ती न्यायालयात जाऊन त्याला आव्हान करू शकते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या महिलेने तिच्या चार मुलांपैकी केवळ एका मुलाच्या नावावर मृत्युपत्र तयार केले आणि उर्वरित तीन भावांना त्याची कल्पनाच नव्हती, तर मृत्युपत्राची सत्यता तपासण्यासाठी ते कोर्टात जाऊ शकतात.

मृत्युपत्राला आव्हान देण्याची कायदेशीर कारणे

मृत्युपत्राला आव्हान देण्यासाठी काही ठोस आणि वैध कारणे असावी लागतात. सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे बनावट स्वाक्षरी किंवा फसवणूक. जर मृत्युपत्रावर मृत व्यक्तीच्या खऱ्या स्वाक्षरीऐवजी कोणी दुसऱ्याने स्वाक्षरी केली असेल, तर ते मृत्युपत्र रद्द होऊ शकते. काही प्रकरणांमध्ये, मृत व्यक्तीवर दबाव आणून किंवा जबरदस्तीने मृत्युपत्र तयार केले जाते. अशा परिस्थितीत मृत्युपत्र कायदेशीरदृष्ट्या वैध मानले जात नाही.

मृत्युपत्र वैध असण्यासाठी मृत व्यक्ती पूर्णतः मानसिकरित्या स्थिर असणे आवश्यक असते. जर मृत्युपत्र लिहिताना संबंधित व्यक्ती मानसिकदृष्ट्या अस्थिर होती किंवा तिला पुरेशी समज नव्हती, तर त्याच्या वैधतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित होऊ शकते. याशिवाय, जर मृत्युपत्रामध्ये मोठ्या विसंगती किंवा अस्पष्टता आढळली, जसे की एका पानावर वेगळी माहिती आणि दुसऱ्या पानावर वेगळीच माहिती असणे, तर ते आव्हान करण्यासारखे ठरू शकते.

मृत्युपत्राला आव्हान देण्याची प्रक्रिया

मृत्युपत्रावर शंका असल्यास, कायदेशीर मार्गाने त्याला आव्हान देता येते. प्रथम, संबंधित व्यक्तीने प्रोबेट याचिका (Probate Petition) न्यायालयात दाखल करावी लागते. ही याचिका दाखल केल्यानंतर, न्यायालय मृत्युपत्राची सत्यता तपासते. जर मृत्युपत्र खोटे असल्याचे आढळले, तर ते रद्द केले जाऊ शकते. काही वेळा, न्यायालय मृत्युपत्राची फॉरेंसिक तपासणी (Forensic Examination) करण्याचा आदेश देते. यामध्ये स्वाक्षरीची सत्यता आणि कागदपत्रांच्या तारखा तपासल्या जातात.

जर मृत्युपत्राच्या वैधतेबाबत कोणत्याही प्रकारचा वाद असेल, तर संबंधित व्यक्तीने अनुभवी वकिलाचा सल्ला घ्यावा. अशा प्रकरणांमध्ये योग्य कायदेशीर मदतीशिवाय न्यायालयात युक्तिवाद करणे अवघड होऊ शकते.

नोंदणीकृत मृत्युपत्र अंतिम असते का?

बर्‍याच लोकांचा गैरसमज असतो की एकदा मृत्युपत्र नोंदणीकृत झाले की ते अंतिम असते, परंतु तसे नाही. नोंदणीकृत मृत्युपत्र देखील नवीन मृत्युपत्राद्वारे रद्द केले जाऊ शकते. जर मृत्युपत्र तयार करणाऱ्या व्यक्तीने तिच्या मृत्यूपूर्वी दुसरे नवीन मृत्युपत्र तयार केले असेल, आणि ते वैध सिद्ध झाले, तर जुन्या मृत्युपत्राला न्यायालयात रद्द करता येते. त्यामुळे, मृत्युपत्र नोंदणी ही केवळ एक कायदेशीर प्रक्रिया आहे, पण ती अंतिम नसते.

अशाप्रकारे मृत्युपत्र हा संपत्तीच्या व्यवस्थापनासाठी अत्यंत महत्त्वाचा दस्तऐवज असतो, परंतु अनेक वेळा त्यावर वाद निर्माण होतात. जर मृत्युपत्र बनवताना गैरप्रकार, दबाव, फसवणूक किंवा मानसिक अस्थिरता आढळली, तर त्याला न्यायालयात आव्हान देता येते. मृत्युपत्राच्या सत्यतेबाबत शंका असल्यास, त्वरित कायदेशीर सल्ला घ्यावा आणि आवश्यक पुरावे गोळा करावेत. संपत्तीच्या वादावादीत निष्पक्ष न्याय मिळवण्यासाठी कायदेशीर मार्गाचाच अवलंब करावा.