Identify Fake Currency: तुमच्या हातातील 500 रुपयांची नोट खरी की बनावट? ‘हे’ 5 सोपे ट्रिक्स वापरून लगेच ओळखा

Fake Currency:- भारतात बनावट नोटांचा धोका दिवसेंदिवस वाढत आहे. खासकरून, 500 रुपयांच्या नोटांचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढल्याने, या नोटांच्या बनावट प्रतीही मोठ्या प्रमाणात आढळून येत आहेत. अनेकदा आपल्याला नकळत अशा नोटा मिळतात आणि त्या खऱ्या आहेत की खोट्या हे ओळखणे कठीण होते. पण, काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवून तुम्ही सहज बनावट नोट ओळखू शकता.

बनावट नोट आणि खरी नोट – दिसायला एकसारख्या पण…

खरी आणि बनावट नोट दिसायला अगदी एकसारखी वाटते. त्यामुळे त्या वेगळ्या काढणे काहीसे कठीण होते. अनेकांना बँकेत पैसे जमा करताना किंवा एटीएममधून पैसे काढल्यानंतर हे लक्षात येते की त्यांच्या हातात बनावट नोट आली आहे. यामुळे मोठे आर्थिक नुकसान होऊ शकते.

2016 मध्ये 2000 रुपयांची नोट सादर झाल्यानंतर काही वर्षांनी सरकारने या नोटांचा वापर कमी करण्याचा निर्णय घेतला. परिणामी, सध्या 500 रुपयांच्या नोटांचा वापर मोठ्या प्रमाणावर वाढला आहे. याचाच फायदा बनावट नोटा बनवणारे घेत आहेत आणि मोठ्या प्रमाणावर 500 रुपयांच्या बनावट नोटा छापण्याचे प्रकार उघडकीस आले आहेत.

तुमच्या हातातील नोट खरी की खोटी? ओळखण्याची पद्धत

भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) प्रत्येक नोटेवर काही विशेष सुरक्षा वैशिष्ट्ये दिली आहेत, ज्यामुळे बनावट नोट ओळखणे सोपे होते. तुम्ही पुढील गोष्टी लक्षात ठेवून नोट खरी आहे की बनावट हे ओळखू शकता:

वॉटरमार्क (Watermark) – खऱ्या नोटेवर महात्मा गांधींचे वॉटरमार्क आणि नोटेचा मूल्य दर्शवणारा आकडा दिसतो.

सुरक्षा धागा (Security Thread) – खरी नोट प्रकाशात धरल्यावर त्यामधील सुरक्षा धागा स्पष्ट दिसतो. हा धागा बनावट नोटांमध्ये सरळ किंवा अस्पष्ट असतो.

सूक्ष्म अक्षर (Micro-Lettering) – नोटेवर ‘भारत’ आणि ‘INDIA’ असे अतिशय लहान अक्षरांत लिहिलेले असते, जे फक्त जवळून पाहिल्यास स्पष्ट दिसते.

रंग बदलणारे चिन्ह (Colour Changing Ink) – 500 रुपयांच्या नोटेच्या तळाला उजव्या बाजूला एक चिन्ह असते, जे वेगवेगळ्या कोनातून पाहिल्यास त्याचा रंग बदलतो.

स्पर्श करून ओळखता येणारे गुणधर्म (Tactile Features) – अंध व्यक्तींसाठी, खऱ्या नोटांवर काही विशिष्ट भाग उंच करून छापलेले असतात, जे स्पर्श केल्यावर सहज जाणवतात.

500 रुपयांच्या खरी नोटेचे वैशिष्ट्ये

आकार: 66 मिमी x 150 मिमी, रंग: स्टोन ग्रे (Stone Grey), मुख्य प्रतिमा: महात्मा गांधी यांचा फोटो,संपर्क क्रमांक: खऱ्या नोटेवर अदृश्यपणे कोडिंग केलेले असते, जे UV लाइटमध्ये दिसते.

तंत्रज्ञानाच्या मदतीने बनावट नोट कशी ओळखावी?

जर तुम्हाला नोटेची शंका येत असेल, तर आता तंत्रज्ञानाच्या मदतीनेही नोट खरी की खोटी हे तपासणे शक्य आहे. तुम्ही ‘CheckFake’ किंवा ‘MoneyFake’ यासारखी अॅप्स वापरू शकता. ही अॅप्स स्मार्टफोनवर मोफत उपलब्ध आहेत आणि भारतीय रुपयांसह जगभरातील अनेक चलनांची पडताळणी करतात.

ही अॅप्स वॉटरमार्क, सिरियल नंबर आणि इतर सुरक्षात्मक वैशिष्ट्ये स्कॅन करून नोट खरी आहे की खोटी हे ओळखतात. त्यामुळे नोट हाताळण्याआधी तिची योग्य प्रकारे तपासणी करणे शक्य होते.

बनावट नोट मिळाली तर काय करावे?

जर तुम्हाला नकळत बनावट नोट मिळाली असेल आणि ती वापरण्याचा प्रयत्न केला, तर तुमच्यावर कारवाई होऊ शकते. त्यामुळे अशा नोटा मिळाल्यास त्वरित पुढील उपाय करा:

बँक किंवा पोलिसांना माहिती द्या

जर तुमच्याकडे 1 ते 4 बनावट नोटा आल्या असतील आणि तुम्ही तातडीने बँक किंवा पोलिसांना कळवले, तर तुमच्याविरुद्ध कोणताही गुन्हा दाखल केला जाणार नाही. मात्र, जर तुमच्याकडे 5 किंवा त्यापेक्षा अधिक बनावट नोटा असतील, तर बँक अधिकाऱ्यांना त्या पोलिसांकडे पाठवाव्या लागतात.

एटीएममधून बनावट नोट मिळाल्यास

जर एटीएममधून बनावट नोट आली असेल, तर त्या ठिकाणी असलेल्या सीसीटीव्ही कॅमेऱ्याचा पुरावा म्हणून उपयोग करता येतो. त्यामुळे संबंधित बँकेत त्वरित तक्रार करावी.

व्यवहारादरम्यान बनावट नोट मिळाल्यास

जर एखाद्या व्यवहारादरम्यान बनावट नोट मिळाली आणि तिचा स्रोत तुम्हाला माहिती नसेल, तर आरबीआयच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार तातडीने जवळच्या आरबीआय कार्यालयात किंवा पोलिस ठाण्यात कळवा.

बनावट नोट छापल्यास किंवा साठवल्यास शिक्षा काय आहे?

भारतीय कायद्यानुसार, बनावट नोटांचे उत्पादन, साठवणूक किंवा वितरण करणे हा गंभीर गुन्हा मानला जातो.

बनावट नोट छापल्यास

जर कोणी बनावट नोट छापत असेल, तर त्याला 10 वर्षांपासून जन्मठेपेपर्यंतची शिक्षा होऊ शकते.

बनावट नोट साठवल्यास

जर एखाद्याजवळ मोठ्या प्रमाणावर बनावट नोटा आढळल्या, तर त्याला 7 वर्षांपर्यंतचा कारावास आणि दंड होऊ शकतो.

बनावट नोटेच्या व्यवहारात सहभागी झाल्यास

जर कोणी जाणूनबुजून बनावट नोटांचा वापर करत असेल, तर त्याच्यावर गुन्हा दाखल होऊ शकतो आणि त्याला कठोर शिक्षा भोगावी लागू शकते.

तुमच्या पैशांची सुरक्षा तुमच्या हातात

बनावट नोटांचा प्रसार रोखण्यासाठी प्रत्येकाने सावधगिरी बाळगणे अत्यावश्यक आहे. कोणतीही नोट स्वीकारताना किंवा वापरताना तिची योग्य पडताळणी करणे गरजेचे आहे. आरबीआयच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार सुरक्षा वैशिष्ट्ये तपासून आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून तुम्ही बनावट नोटांची ओळख पटवू शकता. जर तुम्हाला नकळत बनावट नोट मिळाली तर त्वरित संबंधित अधिकाऱ्यांना कळवून योग्य ती कारवाई करावी.बनावट नोटांपासून सावध राहा आणि तुमच्या कष्टाच्या पैशांचे संरक्षण करा.