Hakka Sod Patra : हक्कसोडपत्र केल्यानंतरही नाव कमी झाले नाही ? जाणून घ्या कारणे आणि उपाय

Hakka Sod Patra : एखाद्या मालमत्तेतील हक्काचा त्याग करण्यासाठी हक्कसोडपत्र तयार केले जाते. शेती, जमीन, घर किंवा इतर मालमत्तेतील आपला हिस्सा दुसऱ्या व्यक्तीला सोपवण्यासाठी हे दस्तऐवज महत्त्वपूर्ण ठरतो. मात्र, अनेकदा हक्कसोडपत्र तयार करून सही केल्यानंतरही संबंधित व्यक्तीचे नाव सरकारी नोंदींमध्ये कायम राहते. विशेषतः सातबारा उताऱ्यावर (७/१२) किंवा गाव नमुना ६ मध्ये नाव कमी झाले नाही, अशी तक्रार अनेक जण करताना दिसतात. यामागे काही ठराविक कारणे असू शकतात.

हक्कसोडपत्र नोंदणीकृत नसल्यास अडथळे

हक्कसोडपत्र फक्त सही करून दिल्याने किंवा वकिलामार्फत तयार केल्याने त्याची वैधता निर्माण होत नाही. महाराष्ट्र भू-हस्तांतरण अधिनियम १८८२ च्या कलम १२३ नुसार कोणत्याही प्रकारच्या मालमत्तेचे हस्तांतरण अधिकृत दस्तऐवजाद्वारे आणि नोंदणी प्रक्रियेद्वारेच वैध ठरते. त्यामुळे हक्कसोडपत्र नोंदणीकृत (Registered) नसल्यास महसूल विभाग किंवा तलाठी याची अधिकृत नोंद घेत नाहीत. जर हक्कसोडपत्राची रजिस्ट्रेशन प्रक्रिया पूर्ण झाली नसेल, तर संबंधित व्यक्तीचे नाव सातबारा उताऱ्यावर कायम राहू शकते.

हक्कसोडपत्र तयार झाल्यानंतर त्याची माहिती गाव नमुना ६ आणि सातबारा उताऱ्यावर अपडेट होण्यासाठी अर्ज करावा लागतो. हा अर्ज स्थानिक तलाठी कार्यालयात दिला जातो. तलाठ्याकडे अर्ज सादर न केल्यास किंवा आवश्यक प्रक्रिया पूर्ण न केल्यास, संबंधित व्यक्तीचे नाव उताऱ्यावर कायम राहते. त्यामुळे नाव कमी करण्यासाठी योग्य पद्धतीने अर्ज दाखल करणे गरजेचे आहे.

मालमत्तेच्या नोंदी एकट्या व्यक्तीच्या नावावर नसून त्यामध्ये इतर भागीदार किंवा वारसदार असल्यास, हक्कसोडपत्रानंतरही नाव कमी होण्यास वेळ लागू शकतो. वारसहक्काच्या प्रकरणांमध्ये अन्य वारसदारांचा किंवा भागीदारांचा हक्क अबाधित राहतो. जर एखाद्या व्यक्तीने हक्कसोडपत्राद्वारे आपला हिस्सा सोडला, परंतु इतर वारसदारांनी त्याला संमती दिली नाही किंवा त्यांच्या बाजूने प्रक्रिया पूर्ण झाली नाही, तर मालकीहक्क बदलला जात नाही.

जर मालमत्तेवर बँकेचे कर्ज असेल किंवा कोणताही वादग्रस्त विषय प्रलंबित असेल, तर नाव कमी होण्याच्या प्रक्रियेत अडथळे येऊ शकतात. सातबारा उताऱ्यावर नाव कमी करण्यापूर्वी बँकेकडून NOC (No Objection Certificate) मिळवणे आवश्यक असते. तसेच, मालमत्तेसंदर्भात कोणतेही न्यायालयीन खटले सुरू असल्यास, त्यातील निर्णय येईपर्यंत सातबारा उताऱ्यावर नाव कायम राहते.

हक्कसोडपत्र केल्यानंतर नाव कमी करण्यासाठी सर्वप्रथम नोंदणीकृत हक्कसोडपत्र तयार करणे आवश्यक आहे. त्यानंतर तलाठी कार्यालयात अर्ज सादर करून सातबारा उताऱ्यावर नाव कमी करण्याची मागणी करावी. अर्जासोबत हक्कसोडपत्र, वारसहक्क प्रमाणपत्र, बँकेचे NOC आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे जोडावी. अर्ज सादर केल्यानंतर तलाठी किंवा तहसीलदार नोंद तपासून मालकी बदलाची प्रक्रिया पूर्ण करतात.

महसूल विभागाच्या तज्ज्ञांच्या मते, हक्कसोडपत्राच्या प्रक्रियेत आवश्यक ती खबरदारी घेतली तर भविष्यात कोणत्याही अडचणी येत नाहीत. तलाठी कार्यालयाकडून सातबारा उताऱ्यावर नाव कमी झाल्याची खात्री करून घेणेही गरजेचे आहे. जर प्रक्रियेत उशीर होत असेल, तर तहसील कार्यालयात पाठपुरावा करणे आवश्यक आहे.

हक्कसोडपत्र केल्यानंतरही नाव कायम राहिल्यास नोंदणी पूर्ण झाली आहे का, तलाठी कार्यालयात अर्ज दिला आहे का, आणि इतर भागीदारांची संमती मिळाली आहे का, याची तपासणी करावी. न्यायालयीन वाद किंवा बँक कर्ज असल्यास नाव त्वरित कमी होणार नाही. त्यामुळे हक्कसोडपत्राच्या संपूर्ण प्रक्रियेसाठी आवश्यक ती सर्व पावले उचलणे गरजेचे आहे. महसूल विभागाच्या अधिकृत मार्गदर्शनानुसार ही प्रक्रिया पूर्ण केल्यास सातबारा उताऱ्यावर नाव योग्य पद्धतीने कमी करता येईल.