Gold Mine: तुमच्याकडे असलेले सोने कुठून आले? जगात सोन्याच्या साठ्याचा बादशाह कोण? वाचा टॉप 7 देशांची यादी… पहिला क्रमांक धक्कादायक!

Gold Production:- सोने हा जगभरातील सर्वाधिक मौल्यवान धातूंपैकी एक असून तो अनेक देशांच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा मानला जातो. सोन्याची किंमत केवळ बाजारात नाही तर विविध देशांच्या मध्यवर्ती बँकांमध्येही मोठ्या प्रमाणावर असते. अर्थव्यवस्थेतील चढ-उतारांमध्ये सोन्याला विशेष स्थान असते आणि त्यामुळेच प्रमुख उत्पादक देश आपल्या साठ्याला आणि उत्पादन क्षमतेला अधिक मजबूत करण्याचा प्रयत्न करतात. आंतरराष्ट्रीय डेट रिसर्च (IDR) च्या अहवालानुसार २०२३ मध्ये जगभरातील सोन्याचे उत्पादन करणाऱ्या देशांमध्ये ऑस्ट्रेलिया सर्वात पुढे आहे.

जगातील प्रमुख सोने उत्पादक देश

ऑस्ट्रेलिया - अव्वल स्थानावर (१२,००० टन उत्पादन)

ऑस्ट्रेलिया हा २०२३ मध्ये जगातील सर्वात मोठा सोने उत्पादक देश ठरला आहे. या वर्षात देशाने तब्बल १२,००० टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे. ऑस्ट्रेलियातील पश्चिम भाग हा सर्वाधिक सोन्याच्या खाणींसाठी प्रसिद्ध आहे. येथे असलेल्या "सुपर पिट" (Kalgoorlie Super Pit) आणि Boddington Gold Mine या जगप्रसिद्ध खाणी आहेत. ऑस्ट्रेलियाच्या अर्थव्यवस्थेत सोन्याचा मोठा वाटा असून देशाच्या GDP मध्ये त्याचे योगदान ८% इतके आहे. यामुळेच ऑस्ट्रेलिया जागतिक पातळीवर सोने निर्यात करणाऱ्या प्रमुख देशांपैकी एक आहे.

रशिया - दुसऱ्या स्थानावर (११,१०० टन उत्पादन)

रशियाने २०२३ मध्ये ११,१०० टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे, ज्यामुळे हा देश जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा मोठा उत्पादक ठरला आहे. २०१० पासून रशिया हा युरोपमधील सर्वात मोठा सोन्याचा उत्पादक देश राहिला आहे. या देशातील Olympiada आणि Natalka Gold Mines या सर्वात मोठ्या खाणी आहेत. विशेष म्हणजे, रशियन सरकार स्वतः मोठ्या प्रमाणावर सोने खरेदी करते आणि देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी हा एक महत्त्वाचा घटक आहे.

दक्षिण आफ्रिका - तिसऱ्या स्थानावर (५,००० टन उत्पादन)

दक्षिण आफ्रिकेने २०२३ मध्ये ५,००० टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे. जरी मागील काही वर्षांत उत्पादनात घट झाली असली, तरीही आफ्रिकेतील हा सर्वात मोठा सोने उत्पादक देश राहिला आहे. दक्षिण आफ्रिकेतील प्रमुख सोने उत्पादक क्षेत्र म्हणजे ईस्ट रँड खाण (East Rand Mine), म्पोनेंग खाण (Mponeng Mine) आणि टौना खाण (TauTona Mine) आहेत. एम्पोनेंग ही खाण पृथ्वीच्या पृष्ठभागाखाली ४,००० मीटरपेक्षा जास्त खोल आहे, त्यामुळे ती जगातील सर्वात खोल सोन्याच्या खाणींपैकी एक आहे.

अमेरिका - चौथ्या स्थानावर (३,००० टन उत्पादन)

अमेरिकेने २०२३ मध्ये ३,००० टन सोन्याचे उत्पादन केले असून देशातील प्रमुख खाण क्षेत्रे नेवाडा (Nevada), कोलोरॅडो (Colorado) आणि अलास्का (Alaska) येथे आहेत. विशेषतः, नेवाडामधील "Carlin Trend" हा संपूर्ण अमेरिकेतील सर्वात मोठा सोन्याचा प्रदेश आहे. अमेरिका हे एक महत्त्वाचे औद्योगिक आणि आर्थिक केंद्र असून सोन्याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर मध्यवर्ती बँकेमध्ये आणि तंत्रज्ञान उद्योगात केला जातो.

चीन - अमेरिकेच्या बरोबरीने (३,००० टन उत्पादन)

चीनने देखील २०२३ मध्ये ३,००० टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे. चीन हा आशियातील सर्वात मोठा सोन्याचा उत्पादक देश असून Shandong आणि Henan या भागांत मोठ्या प्रमाणावर सोन्याच्या खाणी आहेत. चीनच्या सरकारने अलीकडेच पर्यावरणपूरक खाणकाम धोरण राबवले आहे, त्यामुळे उत्पादनावर काहीसा परिणाम झाला असला तरी, हा देश अजूनही जागतिक सोन्याच्या पुरवठ्यात एक प्रमुख भागीदार आहे.

इंडोनेशिया - सहाव्या स्थानावर (२,६०० टन उत्पादन)

इंडोनेशियाने २०२३ मध्ये २,६०० टन सोन्याचे उत्पादन केले असून देशातील प्रमुख उत्पादन ग्रासबर्ग (Grasberg) खाणीतून होते. ग्रासबर्ग ही जगातील सर्वात मोठ्या सोन्याच्या खाणींपैकी एक आहे. इंडोनेशियात सोने खाणकामावर आधारित अनेक मोठ्या कंपन्या कार्यरत असून देशाच्या अर्थव्यवस्थेत याचा मोठा वाटा आहे.

ब्राझील - सातव्या क्रमांकावर (२,४०० टन उत्पादन)

ब्राझीलने २०२३ मध्ये २,४०० टन सोन्याचे उत्पादन केले आहे. ब्राझीलमध्ये अनेक ठिकाणी सोने आढळते, विशेषतः अमेझॉन (Amazon) आणि पॅरा (Para) राज्यांमध्ये. मात्र, बेकायदेशीर खाणकाम आणि जंगलतोड ही ब्राझीलच्या खाण उद्योगासमोरील मोठी आव्हाने आहेत. तरीसुद्धा, सरकारने बेकायदेशीर खाणकाम रोखण्यासाठी आणि खाणकामाचे नियमन करण्यासाठी नवीन धोरणे राबवण्यास सुरुवात केली आहे.

सोन्याचा जागतिक बाजारावर परिणाम

हे सात देश जगातील सोन्याच्या उत्पादनात सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. सोन्याची मागणी सतत वाढत आहे, कारण ते सुरक्षित गुंतवणूक पर्याय म्हणून ओळखले जाते. जागतिक आर्थिक अस्थिरतेच्या काळात, मध्यवर्ती बँका आणि गुंतवणूकदार मोठ्या प्रमाणावर सोने खरेदी करतात. त्यामुळे सोन्याचे दर आणि उत्पादन यामध्ये सातत्याने बदल होत राहतात.

अशाप्रकारे २०२३ मध्ये ऑस्ट्रेलिया हा सर्वाधिक सोने उत्पादित करणारा देश ठरला असून रशिया दुसऱ्या स्थानावर आहे. अमेरिका आणि चीन एकाच पातळीवर असून इंडोनेशिया आणि ब्राझील यांचे योगदानही महत्त्वाचे ठरले आहे. या देशांमधील खाणकाम तंत्रज्ञान, पर्यावरणपूरक धोरणे आणि आर्थिक रणनीती या सगळ्यांचा जागतिक सोन्याच्या बाजारावर परिणाम होत आहे. भविष्यात सोन्याची किंमत आणि पुरवठा यावर कोणते देश वर्चस्व गाजवतील, हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरणार आहे.