Farmer Success Story: फक्त 8 हजारांची गुंतवणूक, आज 12 लाखांचे उत्पन्न… या तरुणाचा प्रवास जाणून घ्या

Farmer Success Story:- हिमाचल प्रदेशातील बिलासपूरमधील तरुण उद्योजक नरेंद्र सिंह यांनी मशरूम शेतीच्या माध्यमातून आत्मनिर्भरतेचा मार्ग उभा केला आहे. त्यांच्या समर्पण आणि मेहनतीने केवळ त्यांचे आर्थिक जीवनमान सुधारले नाही, तर अनेक ग्रामीण तरुणांना रोजगाराच्या संधीही उपलब्ध करून दिल्या. हिमाचल प्रदेश सरकारच्या योजना आणि प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा लाभ घेत, नरेंद्र सिंह यांनी सरकारी मदतीने जीवनात कसा मोठा बदल घडवून आणता येतो, हे सिद्ध केले आहे.

आव्हानांना संधींमध्ये रूपांतरित करण्याचा प्रवास

नरेंद्र सिंह यांचा प्रवास हिमाचल प्रदेश सरकारच्या बाग विभागाच्या प्रशिक्षणाने सुरू झाला. अवघ्या ८,००० रुपयांच्या सुरुवातीच्या गुंतवणुकीतून त्यांनी १०० कंपोस्ट बॅग वापरून मशरूम उत्पादनाची सुरुवात केली. आपल्या कौशल्यात वाढ करण्यासाठी त्यांनी राष्ट्रीय मशरूम संशोधन केंद्र (NRCM), सोलन येथून प्रगत प्रशिक्षण घेतले. प्रारंभीच्या अडचणींवर मात करत, त्यांनी मशरूम उत्पादनात नवनवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब केला.

हाय-टेक मशरूम युनिटची स्थापना

२०१६-१७ मध्ये हिमाचल प्रदेश सरकारच्या आर्थिक मदतीसह आणि बँक कर्जाच्या सहाय्याने नरेंद्र सिंह यांनी एक अत्याधुनिक मशरूम खत, बियाणे आणि उत्पादन युनिटची स्थापना केली. उद्यान विभाग आणि डीएमआर सोलन यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी १३ दिवसांत उच्च-गुणवत्तेचे मशरूम कंपोस्ट तयार करणारी अत्याधुनिक सुविधा विकसित केली. या सुविधेमुळे मशरूम उत्पादनाचा विस्तार जलद आणि अधिक प्रभावीपणे होऊ शकला.

शेतकऱ्यांना सक्षम करणे आणि उत्पादन वाढवणे

नरेंद्र सिंह यांनी स्थानिक शेतकऱ्यांना सक्षम करण्यासाठी मोठे पाऊल उचलले. मागील वर्षी त्यांनी सुमारे २८,००० कंपोस्ट पिशव्या शेतकरी कुटुंबांना पुरवल्या, ज्यामुळे त्यांना चांगले उत्पन्न मिळाले. या वर्षी त्यांनी ही संख्या वाढवून ५०,००० पिशव्यांपर्यंत नेली आहे. बिलासपूर, सोलन, मंडी, हमीरपूर, उना, शिमला आणि कांगडा जिल्ह्यांतील २००० हून अधिक कुटुंबांना या युनिटमुळे फायदा झाला आहे. त्यांचे ताजे मशरूम नियमितपणे बिलासपूर, सुंदरनगर, मंडी, कुल्लू, मनाली, सोलन आणि शिमला येथील बाजारात पुरवले जातात, ज्यामुळे या परिसरात नवीन बाजारपेठा खुल्या झाल्या आहेत.

रोजगार निर्मिती आणि आर्थिक सक्षमीकरण

नरेंद्र सिंह यांच्या या उपक्रमामुळे केवळ त्यांचे स्वतःचे उत्पन्न वाढले नाही तर त्यांनी अनेकांसाठी रोजगाराच्या संधी निर्माण केल्या. त्यांच्या उत्पन्नात लक्षणीय वाढ झाली असून, सुरुवातीला ५०-६० हजार रुपये मिळणारे उत्पन्न आता १०-१२ लाख रुपयांपर्यंत वाढले आहे. याशिवाय, त्यांच्या युनिटमध्ये ८-१० स्थानिक तरुणांना कायमस्वरूपी रोजगार मिळाला आहे. त्यांच्या मेहनतीला राष्ट्रीय स्तरावरही ओळख मिळाली असून, २०२१-२२ मध्ये आयसीएआर- मशरूम संशोधन संचालनालय, चंबाघाट, सोलन कडून "राष्ट्रीय सर्वोत्तम मशरूम उत्पादक पुरस्कार" आणि कृषी विद्यापीठ जम्मू कडून "नवोनमेशी किसान पुरस्कार" प्रदान करण्यात आला आहे.

भविष्यातील योजना आणि नवीन संधी

नरेंद्र सिंह यांचा पुढील टप्पा अधिक महत्त्वाकांक्षी आहे. ते कीटकनाशके, शिताके, रीशी, हेरिशियम, काबुल डिंग्री, काळे कापड, दूध आणि स्ट्रॉ डिंग्री यांसारख्या औषधी मशरूमच्या उच्च-मूल्यवान जातींची लागवड करण्याचा विचार करत आहेत. या औषधी मशरूमना बाजारात मोठी मागणी असून, त्यांची किंमत लाखोंमध्ये जाते. त्यांच्या या नवीन योजनेमुळे मशरूम उत्पादनाचा विस्तार होईल आणि इतर तरुण उद्योजकांसाठी एक नवीन दिशा मिळेल.

ऑनलाइन प्रशिक्षणाद्वारे ज्ञानाचा प्रसार

नरेंद्र सिंह यांनी आपले ज्ञान इतरांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी आणि ग्रामीण तरुणांना प्रेरित करण्यासाठी "हिल अ‍ॅग्रो मशरूम" नावाचे YouTube चॅनेल सुरू केले आहे. या प्लॅटफॉर्मद्वारे ते ऑनलाइन प्रशिक्षण आणि सल्ला प्रदान करतात. या उपक्रमामुळे हजारो लोकांना मशरूम शेतीच्या संधी मिळाल्या असून, बेरोजगार तरुणांमध्ये स्वावलंबनाची भावना निर्माण झाली आहे.

स्वावलंबी भारतासाठी प्रेरणा

नरेंद्र सिंह यांचा प्रवास हे उत्तम उदाहरण आहे की, योग्य मार्गदर्शन आणि समर्पणामुळे जीवनात मोठे बदल घडवता येतात. मशरूम शेतीतून त्यांनी केवळ स्वतःच्या आर्थिक स्थितीला उंचीवर नेले नाही, तर अनेकांसाठी रोजगाराची संधी निर्माण करून सामाजिक बांधिलकीही जोपासली. त्यांच्या या यशोगाथेने हिमाचल प्रदेशातील अनेक तरुणांना स्वावलंबी होण्याची प्रेरणा दिली आहे आणि सरकारी मदतीचा योग्य वापर केल्यास जीवनात परिवर्तन घडू शकते हे सिद्ध केले आहे.