Farmer Success Story: बीई-बीटेक नोकरीला रामराम…. शेळीपालनातून वर्षाला 15 लाखांची कमाई!

Farmer Success Story:- मध्य प्रदेशातील बुरहानपूर जिल्ह्यातील इच्छापूर गावातील पंकज चौहान आणि राहुल चौहान या दोन भावांनी आधुनिक शेळीपालन व्यवसायातून यशस्वी उद्योजकतेचा एक आदर्श निर्माण केला आहे. विशेष म्हणजे पंकज चौहान यांनी बीई-बीटेकसारखे तांत्रिक शिक्षण पूर्ण करूनही त्यांनी बहुराष्ट्रीय कंपनीतील (MNC) उच्च पगाराची नोकरी सोडून गावातच शेळीपालन व्यवसाय सुरू करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांच्या या निर्णयामागे स्वावलंबी भारताच्या संकल्पनेने प्रेरित होऊन आपल्या गावातच रोजगारनिर्मिती करण्याची इच्छा होती. केंद्र सरकारच्या राष्ट्रीय पशुधन अभियान योजने अंतर्गत मिळालेल्या आर्थिक मदतीचा योग्य वापर करून त्यांनी आधुनिक पद्धतीने शेळीपालन व्यवसाय सुरू केला, जो आज लाखोंचा नफा मिळवून देत आहे.

शेळीपालनासाठी आधुनिक पायाभूत सुविधा

पंकज आणि राहुल चौहान यांनी पारंपरिक शेळीपालनाला आधुनिक तंत्रज्ञानाची जोड दिली आहे. त्यांनी बुरहानपूरमध्ये एक उंच इमारत बांधली असून, या इमारतीच्या वेगवेगळ्या स्तरांवर विविध पशुपालन प्रकार सुरू आहेत. या इमारतीच्या वरच्या मजल्यावर त्यांनी शेळीपालन सुरू केले आहे.

त्याखालील स्तरावर स्थानिक देशी कोंबड्यांचे पालन केले जाते. शेळ्यांच्या विष्ठेचा उपयोग कोंबड्यांसाठी नैसर्गिक खाद्य म्हणून केला जातो. या इमारतीच्या तिसऱ्या स्तरावर दुभत्या जनावरांचे पालन केले जाते, ज्यामुळे दूध उत्पादनही मोठ्या प्रमाणावर केले जाते. ही बहु-स्तरीय प्रणाली केवळ जागेचा अधिकतम वापर करत नाही, तर विविध पशुपालन व्यवसाय एकाच ठिकाणी एकत्रित करून उत्पन्नाचे अनेक स्रोत उपलब्ध करते.

सरकारची आर्थिक मदत आणि अनुदान

या प्रकल्पाची उभारणी केंद्र सरकारच्या "राष्ट्रीय पशुधन अभियान" योजनेअंतर्गत करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत पंकज आणि राहुल चौहान यांना १ कोटी रुपयांचे कर्ज मंजूर करण्यात आले असून त्यापैकी ५० टक्के रक्कम सरकारकडून अनुदान स्वरूपात देण्यात आली आहे. या आर्थिक मदतीमुळे त्यांनी अत्याधुनिक शेळीपालनासाठी आवश्यक असलेली पायाभूत सुविधा निर्माण केली. या प्रकल्पामुळे केवळ त्यांचे उत्पन्नच वाढले नाही, तर परिसरातील इतर तरुणांनाही प्रेरणा मिळाली आहे.

उत्पन्न आणि नफा

या शेळीपालन प्रकल्पातून पंकज आणि राहुल चौहान यांना दरवर्षी १५ ते २० लाख रुपयांपर्यंतचे उत्पन्न मिळते. शेळीपालनातून त्यांना मांस विक्री, शेळीचे दूध आणि शेळीची पैदास यामधून सतत उत्पन्नाचा प्रवाह मिळतो. याशिवाय, स्थानिक कोंबड्यांच्या अंडी आणि मांस विक्रीतूनही त्यांना मोठा नफा मिळतो. दुभत्या जनावरांच्या दुधाचा वापर स्वतःच्या फार्मवर करणे आणि स्थानिक बाजारात विक्री करणे यामुळे अतिरिक्त उत्पन्न मिळते. यामुळे त्यांनी पशुपालन व्यवसायात विविधता आणून जोखीम कमी केली आहे.

रोजगार निर्मिती आणि सामाजिक परिणाम

पंकज आणि राहुल चौहान यांच्या प्रकल्पाने केवळ त्यांना आर्थिक यश दिले नाही, तर त्यांच्या गावात १५ लोकांना थेट रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या आहेत. या आधुनिक शेळीपालन फार्मवर विविध जबाबदाऱ्या सांभाळण्यासाठी कुशल आणि अकुशल कामगारांना संधी मिळते. त्यामुळे गावातील बेरोजगार युवकांना स्वतःच्या गावातच रोजगार मिळवण्याची सुवर्णसंधी उपलब्ध झाली आहे. पशुसंवर्धन विभागाच्या मते, इंदूर विभागात अशा प्रकारचा हा पहिलाच आधुनिक बहुशेती मॉडेल शेळीपालन प्रकल्प आहे.

बहुशेती मॉडेलचे फायदे

या प्रकल्पाची वैशिष्ट्ये म्हणजे विविध स्तरांवर केलेले पशुपालन, एकत्रित संसाधनांचा उपयोग आणि कचऱ्याचे पुनर्वापर तत्त्वज्ञान. शेळीच्या विष्ठेचा उपयोग कोंबड्यांना खाद्य म्हणून केला जातो, तर कोंबड्यांच्या विष्ठेचा वापर शेतीसाठी जैविक खत म्हणून केला जातो. यामुळे फार्मवरील कचऱ्याचा योग्य प्रकारे पुनर्वापर केला जातो आणि पर्यावरणपूरक शेतीला चालना मिळते.

यशस्वीतेचे कारण आणि प्रेरणा

पंकज आणि राहुल चौहान यांचे यश हे त्यांच्या दूरदृष्टी, कठोर मेहनत आणि सरकारच्या योजनांचा योग्य लाभ घेतल्यामुळे शक्य झाले. त्यांनी सिद्ध केले की, आधुनिक शिक्षण आणि पारंपरिक व्यवसाय यांचे योग्य मिश्रण केल्यास मोठ्या संधी उपलब्ध होतात. शेळीपालन व्यवसायातून त्यांना आर्थिक स्वावलंबन मिळाले असून, ते ग्रामीण भागातील इतर तरुणांसाठी प्रेरणास्त्रोत बनले आहेत. केंद्र सरकारच्या योजनांचा लाभ घेऊन ग्रामीण भागातही मोठे यश मिळवता येते, हे त्यांनी दाखवून दिले आहे.

भविष्यातील योजना

पंकज आणि राहुल चौहान यांचे उद्दिष्ट भविष्यात या व्यवसायाचा आणखी विस्तार करणे आणि अधिक लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देणे आहे. त्यांनी भविष्यात अन्य पशुपालन प्रकारांमध्ये गुंतवणूक करून उत्पन्नाचे विविध स्रोत निर्माण करण्याची योजना आखली आहे. त्यांच्या यशस्वी मॉडेलमुळे इतर शेतकऱ्यांना आणि ग्रामीण तरुणांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची प्रेरणा मिळत आहे.

या दोघांनी दाखवून दिले की, उच्च शिक्षण घेतल्यानंतर मोठ्या शहरांमध्ये नोकरी शोधण्याऐवजी आपल्या गावातच व्यवसाय करून आर्थिक स्वावलंबन प्राप्त करता येते आणि इतरांनाही रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देता येतात.