Farmer Success Story: फक्त 4 एकर शेतीतून 25 लाखांचा नफा…. नवनीत वर्मा यांचा भन्नाट प्रयोग

Farmer Success Story:- उत्तर प्रदेशातील बाराबंकी जिल्ह्यातील तेजवापूर गावातील प्रगतीशील शेतकरी नवनीत वर्मा यांनी टोमॅटो लागवडीत एक अनोखा प्रयोग करून मोठे यश मिळवले आहे. तीन वर्षांपूर्वी त्यांनी एकात्मिक कीटक व्यवस्थापन (IPM) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ४ एकरांवर टोमॅटोची लागवड सुरू केली.

या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्यामुळे टोमॅटोचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात वाढले आणि कीटकनाशकांवरील खर्चात लक्षणीय घट झाली. नवनीत वर्मा यांनी बोलताना सांगितले की, ते गेल्या २५ वर्षांपासून टोमॅटोची लागवड करत आहेत, परंतु IPM तंत्र वापरल्यामुळेच त्यांना प्रचंड उत्पादन मिळाले.

या तंत्रामुळे कीटकांचा त्रास कमी झाला आणि सेंद्रिय पद्धतीने उत्पादन घेतल्यामुळे बाजारात टोमॅटोला चांगली मागणी मिळाली. IPM तंत्रांतर्गत निळ्या आणि पिवळ्या चिकट सापळ्यांचा वापर करण्यात आला, ज्यामुळे हानिकारक कीटक अडकतात आणि पिकाचे नुकसान टाळले जाते. नवनीत वर्मा यांच्या म्हणण्यानुसार, त्यांनी या तंत्राच्या मदतीने आतापर्यंत लाखो रुपये कमावले आहेत आणि हा प्रयोग त्यांच्यासाठी एक मोठे यश ठरला आहे.

नवनीत वर्मा यांनी वापरले आयपीएम तंत्र

शेतकरी नवनीत वर्मा यांची ओळख बाराबंकीच्या आघाडीच्या आणि जागरूक शेतकऱ्यांपैकी एक म्हणून आहे. ते म्हणाले की, पारंपरिक शेतीत वापरली जाणारी रासायनिक औषधे महागडी तर असतातच, पण ती आरोग्य, शेती आणि मातीसाठीही अत्यंत हानिकारक ठरतात. याउलट, IPM तंत्रामुळे कोणतेही हानिकारक रसायन न वापरता कीटकांवर नियंत्रण मिळवता येते.

या तंत्रामुळे उत्पादनाचा खर्चही कमी झाला. २०२४ मध्ये त्यांच्या एका एकरातील एकूण उत्पादन खर्च वजा करता त्यांनी ७-८ लाख रुपयांची कमाई केली, तर ४ एकरांच्या क्षेत्रातून त्यांना २२-२५ लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळाले. टोमॅटो लागवड ही तुलनेने कमी मेहनत आणि निगराणीची मागणी करणारी असते. योग्य वेळी खत, पाणी आणि आवश्यक पोषण दिल्यास टोमॅटोचे उत्पादन दर्जेदार मिळते.

यावर्षी IPM तंत्राच्या वापरामुळे कीटकांचा त्रास खूपच कमी झाला आहे आणि कीटकनाशकांवरील खर्च वाचला आहे. नवनीत वर्मा यांनी स्पष्ट केले की टोमॅटोची लागवड वाळूच्या चिकणमाती, चिकणमाती माती, लाल आणि काळी मातीमध्ये सहज करता येते. मात्र, योग्य निचऱ्याची व्यवस्था असणे आवश्यक आहे. या वर्षी त्यांनी अंदाजे ५०० क्विंटल टोमॅटो उत्पादनाचे लक्ष्य ठेवले आहे, जे बाजारात विकले जाते.

नवनीत वर्मांच्या टोमॅटोला आहे बाजारात मोठी मागणी

नवनीत वर्मा यांच्या शेतातील टोमॅटोला देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मोठी मागणी आहे. त्यांच्या मते, त्यांच्या शेतातील बहुतेक टोमॅटो नेपाळमध्ये निर्यात केले जातात. त्याशिवाय, गोरखपूर आणि लखनऊच्या बाजारपेठेतही या टोमॅटोला मोठी मागणी आहे. व्यापारी त्यांचे टोमॅटो १८०० रुपये प्रति क्विंटल दराने खरेदी करतात, म्हणजेच एका किलोला साधारणतः १८ रुपये दर मिळतो. या टोमॅटो विक्रीतून नवनीत यांनी आतापर्यंत लाखो रुपये कमावले आहेत. IPM तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्यामुळे त्यांना मोठ्या प्रमाणात फायदा झाला असून, या यशस्वी प्रयोगामुळे ते इतर शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरले आहेत.

बाराबंकीचे उपकृषी संचालक श्रवण कुमार यांनी सांगितले की, IPM तंत्रामध्ये विविध यांत्रिक उपायांचा समावेश आहे, ज्यामुळे कीटकांवर नियंत्रण मिळवता येते. यातील एक महत्त्वाचा उपाय म्हणजे चिकट पट्टी, जी एक प्रकारचे चिकट फॉइल असते. हे फॉइल चार रंगांमध्ये उपलब्ध असते—निळा, पिवळा, काळा आणि पांढरा. या रंगांमुळे विशिष्ट कीटक आकर्षित होतात आणि फॉइलवर चिकटून अडकतात, ज्यामुळे पिकांचे संरक्षण होते.

याशिवाय, IPM तंत्रांतर्गत 'फेरोमोन ट्रॅप'चा वापर केला जातो. या सापळ्यात मादी कीटकांचा रासायनिक वास असतो, ज्यामुळे नर कीटक आकर्षित होतात आणि सापळ्यात अडकतात. ही पद्धत केवळ आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर नाही, तर पर्यावरण आणि आरोग्यासाठीही सुरक्षित आहे. IPM तंत्राचा अवलंब केल्यामुळे कीटकनाशकांवरील खर्च वाचतो आणि उत्पादकतेत वाढ होते.

नवनीत वर्मा यांचा हा प्रयोग पारंपरिक शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी एक दिशा दाखवणारा ठरला आहे. IPM तंत्रज्ञानाच्या मदतीने त्यांनी केवळ अधिक नफा मिळवला नाही, तर पर्यावरणपूरक शेतीचा आदर्श निर्माण केला आहे. त्यांच्या यशामुळे अन्य शेतकरीही हे तंत्र स्वीकारून अधिक उत्पादन घेण्यास प्रेरित होत आहेत.