Farmer Success Story: फक्त 4 महिन्यात 5 लाखांचा नफा! लसूण शेतीचे गणित समजून घ्या

Farmer Success Story:- लसूण शेती ही कमी वेळात अधिक नफा देणारी शेती मानली जाते आणि नगर जिल्ह्यातील विष्णू जरे यांनी आपल्या २५ वर्षांच्या अनुभवातून हे सिद्ध केले आहे. ते आपल्या ९ एकर शेतीपैकी दरवर्षी दीड एकर क्षेत्रावर लसूण शेती करतात आणि दर हंगामात ४ ते ५ लाख रुपयांचा नफा कमावतात. सध्या लसणाचे बाजारभाव वाढल्याने शेतकऱ्यांना अधिक फायदा होत आहे आणि योग्य नियोजन केल्यास हा व्यवसाय अधिक फायदेशीर ठरतो.

विष्णू जरे यांनी सुरुवातीला पारंपारिक पद्धतीने लसूण शेती सुरू केली होती, मात्र काळानुसार त्यांनी विद्यापीठांनी विकसित केलेल्या उच्च उत्पन्न देणाऱ्या लसूण जातींचा अवलंब केला, त्यामुळे उत्पादन वाढले आणि नफा दुप्पट झाला. योग्य शेती व्यवस्थापन, माती परीक्षण, संतुलित खतांचा वापर आणि हवामानाचा अंदाज घेऊन नियोजन केल्याने त्यांना यश मिळाले.

लसूण शेतीसाठी हलकी ते मध्यम प्रकारची, सच्छिद्र आणि सेंद्रिय पदार्थांनी युक्त जमीन असावी लागते. जमिनीत सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण चांगले असल्यास लसणाचे उत्पादन अधिक होते. त्यामुळे विष्णू जरे हे दरवर्षी शेणखत आणि कंपोस्ट खतांचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करतात.

लसुण लागवडीचा योग्य कालावधी

लसूण लागवडीसाठी साधारणपणे ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर हा योग्य कालावधी मानला जातो. या काळात हवामान सौम्य थंडसर असल्याने लसूण चांगला वाढतो आणि मोठ्या आकाराची कांडी तयार होते. जरे सांगतात की, लसूण लागवडीसाठी बियाण्यांची निवड खूप महत्त्वाची असते. त्यांनी सुरुवातीला स्थानिक जातींची निवड केली होती, मात्र उत्पादन आणि गुणवत्ता सुधारण्यासाठी त्यांनी शेती विद्यापीठांनी शिफारस केलेल्या जाती निवडण्यास सुरुवात केली.

यामुळे लसूण अधिक चांगल्या प्रतीचा आणि टिकाऊ होतो, तसेच बाजारात चांगला दर मिळतो. लसूण शेती करताना योग्य पद्धतीने मशागत करणे गरजेचे आहे. लागवडीपूर्वी मातीची नांगरट करून ती सेंद्रिय आणि रासायनिक खतांनी समृद्ध केली जाते. लागवडीसाठी पुरेशा अंतरावर बेड तयार करून रोपांची योग्य प्रकारे लागवड केली जाते.

पाणी व्यवस्थापन महत्त्वाचे

लसूण शेतीत पाण्याचा योग्य वापर अत्यंत महत्त्वाचा असतो. जास्त पाणी दिल्यास कांडी आणि मुळ्यांचा सडण्याचा धोका असतो, तर कमी पाणी दिल्यास उत्पादनावर परिणाम होतो. त्यामुळे जरे यांनी ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब केला आहे. ठिबक सिंचनामुळे मुळांपर्यंत आवश्यक तेवढेच पाणी पोहोचते, त्यामुळे पाण्याचा अपव्यय टळतो आणि पिकाच्या वाढीला मदत होते. तसेच, लसूण शेतीत तण व्यवस्थापन करणे गरजेचे असते, अन्यथा तणांमुळे उत्पादन कमी होते. तण नियंत्रणासाठी ते जैविक आणि यांत्रिक पद्धतींचा वापर करतात.

रोग आणि कीटक व्यवस्थापन

लसूण पिकाला काही रोग आणि किडींचा त्रास होऊ शकतो, त्यामुळे वेळीच उपाययोजना करणे गरजेचे असते. प्रमुख रोगांमध्ये करपा रोग, करड्या बुरशीचा प्रादुर्भाव आणि मूळकूज यांचा समावेश होतो. यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी जरे सेंद्रिय बुरशीनाशकांचा वापर करतात. तसेच, मावा आणि फुलकिड्यांसारख्या किडींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी निंबोळी अर्कासारख्या जैविक उपायांचा अवलंब करतात. यामुळे लसूण पिकाची गुणवत्ता सुधारते आणि रासायनिक औषधांचा वापर कमी होतो.

लसूण काढणीच्या योग्य वेळेवर उत्पादनाचा दर्जा आणि बाजारभाव ठरतो. साधारणतः लागवडीच्या १३० ते १५० दिवसांनंतर लसूण काढणीसाठी तयार होतो. जरे सांगतात की, काढणीच्या वेळी लसणाचा रंग आणि पानांच्या स्थितीवरून लसूण तयार आहे की नाही हे ओळखता येते. काढणीनंतर लसूण वाळवून योग्य प्रकारे साठवणूक करणे गरजेचे असते, अन्यथा त्याचे वजन कमी होते आणि टिकवणूक क्षमता कमी होते.

विक्रीसाठी योग्य बाजारपेठेची निवड

लसूण विक्रीसाठी योग्य बाजारपेठ निवडणे महत्त्वाचे आहे. विष्णू जरे स्थानिक बाजारपेठेबरोबरच मोठ्या घाऊक विक्रेत्यांशी संपर्क साधून लसूण विक्री करतात. तसेच, काही प्रमाणात लसूण प्रक्रिया उद्योगांनाही पाठवला जातो. यामुळे त्यांना अधिक चांगला दर मिळतो. मागील काही वर्षांत ऑनलाईन प्लॅटफॉर्म आणि थेट ग्राहकांशी संपर्क साधून विक्री करणे हेही फायदेशीर ठरत आहे.

विष्णू जरे यांच्या अनुभवावरून स्पष्ट होते की, लसूण शेती योग्य नियोजन, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि बाजारपेठेतील मागणीनुसार केली तर मर्यादित क्षेत्रातूनही मोठा नफा कमावता येतो. लसूण शेतीत यशस्वी होण्यासाठी मृदापरीक्षण, सुधारित बियाणे, संतुलित खत व्यवस्थापन, ठिबक सिंचन, तण नियंत्रण, रोग व कीड व्यवस्थापन, वेळेवर काढणी आणि योग्य साठवणूक यावर भर देणे आवश्यक आहे. भविष्यात लसूण शेतीत अधिक संधी असून, योग्य मार्गदर्शन आणि सुधारित तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्यास शेतकऱ्यांना अधिक फायदा होऊ शकतो.