Cotton News : कापूस बाजारात नवा पेच! हमीभावाने खरेदी थांबवली, शेतकऱ्यांचे काय होणार?

Cotton News:- भारतीय कापूस महामंडळ (CCI) आजपासून (ता. १५) नोंदणी प्रक्रियेद्वारे कापूस खरेदी बंद करण्याचा निर्णय घेत आहे. या निर्णयामुळे कापसाच्या बाजारभावावर मोठा परिणाम होण्याची शक्यता आहे. आधीच हमीभावापेक्षा कमी दरावर विक्री होत असलेल्या कापसाचे दर आणखी घसरण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे. विशेषतः शेतकऱ्यांच्या घरात अजूनही सुमारे १८ टक्के कापूस शिल्लक असल्याने या निर्णयाचा थेट परिणाम शेतकऱ्यांवर होणार आहे.

कापूस लागवडीची सद्यस्थिती आणि उत्पादनाचा अंदाज

देशभरात दरवर्षी सरासरी १३० लाख हेक्टर क्षेत्रावर कापसाची लागवड केली जाते. मात्र, यावर्षी कापसाचे बाजारभाव सतत दबावात असल्यामुळे शेतकऱ्यांनी कापसाची लागवड तुलनेने कमी केली आहे. यंदा देशभरात केवळ ११३ लाख हेक्टरवरच कापसाची लागवड झाली. महाराष्ट्रात या वर्षी सुमारे ४० लाख हेक्टर क्षेत्रावर कापूस लावण्यात आला. या एकूण क्षेत्रातून देशात १४७५ लाख क्विंटल, तर महाराष्ट्रात ३७० लाख क्विंटल कापूस उत्पादनाचा अंदाज वर्तविण्यात आला आहे.

कापसाची साठवणूक आणि शिल्लक उत्पादन

हंगामाच्या सुरुवातीला मोठ्या प्रमाणात कापसाची विक्री झाली असली तरी देशभरात अजूनही २५० ते ३०० लाख क्विंटल कापूस साठवून ठेवला आहे. महाराष्ट्रात सध्या ६० ते ७० लाख क्विंटल कापूस शेतकऱ्यांकडे शिल्लक आहे. शेतकऱ्यांनी भाववाढीच्या आशेने कापसाची विक्री न करता साठवणूक करण्याला प्राधान्य दिले होते. मात्र, अपेक्षित दरवाढ न झाल्यामुळे आता साठवलेला कापूस बाजारात येत आहे.

‘सीसीआय’च्या खरेदी बंदीचा परिणाम
‘सीसीआय’कडून हमीभावाने खरेदी बंद होण्यामुळे कापसाचे दर कोसळण्याची शक्यता आहे. सध्या बाजारात हमीभावापेक्षा कमी दर मिळत असतानाच ‘सीसीआय’ने खरेदी थांबवल्यास प्रती क्विंटल २५० ते ३०० रुपयांची घसरण होऊ शकते.

हमीभाव आणि सध्याचा बाजारभाव

भारत सरकारने या वर्षी कापसासाठी ठरवलेला हमीभाव (MSP) ६,६२० रुपये प्रति क्विंटल आहे. मात्र, सध्या खुले बाजारात कापसाला हमीभावापेक्षा कमी म्हणजेच ५,५०० ते ६,३०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळत आहे. ‘सीसीआय’कडून खरेदी बंद झाल्यास या दरात आणखी घट होण्याची शक्यता आहे.

‘सीसीआय’ची आतापर्यंतची खरेदी

‘सीसीआय’चे मुख्य कार्यकारी अधिकारी ललित कुमार गुप्ता यांच्या माहितीनुसार, सीसीआयने आतापर्यंत देशभरात एक कोटी कापूस गाठींची (प्रत्येकी १७० किलो वजनाच्या) खरेदी पूर्ण केली आहे. येत्या काही दिवसांत आणखी १५ ते २० लाख गाठींची आवक अपेक्षित आहे. मात्र, कापूस हंगाम अंतिम टप्प्यात असल्यामुळे महामंडळाने खरेदी थांबविण्याचा निर्णय घेतला आहे.

शेतकऱ्यांवरील परिणाम आणि पुढील दिशा

‘सीसीआय’कडून खरेदी थांबल्यास कापसाचे दर आणखी कमी होण्याची भीती आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी तातडीने योग्य निर्णय घेण्याची गरज आहे.

दर घटण्याची शक्यता: ‘सीसीआय’च्या खरेदीमुळे कापसाचे दर स्थिर होते. मात्र, खरेदी बंद झाल्यानंतर बाजारात कापसाचा अतिरिक्त पुरवठा वाढल्यामुळे दरात मोठी घसरण होऊ शकते.

विक्रीचा विचार: ज्यांच्याकडे कापसाचा साठा आहे, त्यांनी दरवाढीच्या प्रतीक्षेत राहण्याऐवजी सध्याच्या परिस्थितीचा आढावा घेऊन विक्रीबाबत योग्य निर्णय घ्यावा.

शासन हस्तक्षेपाची अपेक्षा: शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनाचा योग्य मोबदला मिळावा यासाठी शासनाने ‘सीसीआय’च्या खरेदीचा कालावधी वाढवावा, अशी मागणी शेतकरी संघटनांकडून केली जात आहे.

उपाययोजना आणि शेतकऱ्यांची भूमिका

विक्रीचा वेग वाढवा: खरेदी बंद होण्याआधी शक्य तितक्या लवकर कापूस विक्री करणे फायदेशीर ठरू शकते.

स्थानीय बाजारपेठेवर लक्ष ठेवा: विविध बाजारपेठांमधील दर तपासून योग्य दर मिळत असल्यास त्वरित विक्री करावी.

शासन धोरणांचा आढावा: राज्य व केंद्र सरकारच्या कापूस खरेदी संबंधित निर्णयांवर लक्ष ठेऊन त्यानुसार विक्रीचे नियोजन करावे.

कापूस खरेदी बंद होण्याचा थेट परिणाम शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर होणार आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी बदलत्या बाजारपेठेचा अभ्यास करून, योग्य वेळी योग्य निर्णय घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.