शेतकऱ्यांनो खुश होण्याची वेळ आली! AI तंत्रज्ञानाने गुलाबी बोंडअळीचा खेळ खल्लास.. AI तंत्रज्ञान करणार मदत

Cotton Crop Management:- महाराष्ट्रातील कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी मोठी दिलासादायक बातमी आहे. कापसाच्या शेतांमध्ये हल्ला करणाऱ्या गुलाबी बोंड अळीच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी यंदा अत्याधुनिक आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) तंत्रज्ञानाचा उपयोग करण्यात येणार आहे. नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प (पोकरा) अंतर्गत हा उपक्रम राबवण्यात येत असून, महाराष्ट्र शासन आणि केंद्रीय कापूस संशोधन संस्था यांच्यात लवकरच यासंदर्भात सामंजस्य करार होणार आहे. शेतकऱ्यांना हवामान बदलाचा फटका बसू नये आणि कापूस उत्पादनात घट होऊ नये यासाठी हा निर्णय घेतला आहे.

राज्यातील 21 जिल्ह्यांमध्ये प्रकल्पाची अंमलबजावणी

गुलाबी बोंड अळीचा प्रभाव रोखण्यासाठी आणि हवामान बदलाचा परिणाम कमी करण्यासाठी हा प्रकल्प महाराष्ट्रातील विविध भागांमध्ये राबवला जाणार आहे. विदर्भातील 11 जिल्हे, मराठवाड्यातील 8 जिल्हे आणि उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव व नाशिक या दोन जिल्ह्यांमध्ये हा उपक्रम अंमलात आणला जाणार आहे. हा प्रकल्प जागतिक बँकेच्या सहाय्याने राबवला जात असून, शेतकऱ्यांना अत्याधुनिक उपाययोजना आणि स्मार्ट शेती तंत्रज्ञानाचा लाभ मिळणार आहे.

AI तंत्रज्ञान गुलाबी बोंड अळीला कसे रोखेल?

गुलाबी बोंड अळीच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी AI तंत्रज्ञानाचा वापर विशिष्ट संवेदनशील सापळे आणि डेटा विश्लेषण प्रणालीच्या माध्यमातून केला जाणार आहे. यामध्ये तीन महत्त्वाचे टप्पे असतील:

कामगंध सापळे बसवणे – शेतांमध्ये विशेष प्रकारचे सापळे बसवले जातील, जे गुलाबी बोंड अळीच्या नर पतंगांना आकर्षित करतील. या सापळ्यांमध्ये पतंग अडकतील, ज्यामुळे त्यांची संख्येची नोंद ठेवता येईल.

डेटा विश्लेषण प्रणाली – AI प्रणाली या सापळ्यात अडकलेल्या पतंगांची गणना करेल आणि हा डेटा संशोधन संस्थांना तसेच शेतकऱ्यांना त्वरित पाठवला जाईल. यामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतात गुलाबी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव किती वाढत आहे याची माहिती मिळेल.

वेळीच उपाययोजना – किडीचा प्रादुर्भाव वाढण्याच्या आधीच प्रतिबंधक उपाय केले जातील. संशोधन संस्थेच्या मार्गदर्शनाखाली कीटकनाशकांचा योग्य वापर, जैविक नियंत्रण आणि अन्य उपाय वेळेत करता येतील, ज्यामुळे कापूस पिकाचे नुकसान टाळता येईल.

यापूर्वी पंजाबमध्ये यशस्वी प्रयोग

AI तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून गुलाबी बोंड अळीच्या नियंत्रणाचा एक पायलट प्रोजेक्ट यापूर्वी पंजाब राज्यातील मुक्तसर, भटिंडा आणि मानसा या जिल्ह्यांमध्ये राबवण्यात आला होता. 18 शेतकऱ्यांच्या शेतांमध्ये या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आणि त्याचे अत्यंत सकारात्मक परिणाम दिसून आले. परिणामी, गुलाबी बोंड अळीचा प्रभाव मोठ्या प्रमाणावर कमी झाला आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान टाळता आले. हा प्रयोग यशस्वी ठरल्याने आता महाराष्ट्रातही याच मॉडेलचा अवलंब केला जाणार आहे.

शेतकऱ्यांना अपेक्षित लाभ

कापूस उत्पादनात वाढ – गुलाबी बोंड अळीच्या नियंत्रणामुळे कापसाचे नुकसान मोठ्या प्रमाणावर टाळता येईल, परिणामी उत्पादन वाढेल.

कमी खर्चात अधिक संरक्षण – AI तंत्रज्ञानामुळे वेळेपूर्वीच कीटकांचा प्रादुर्भाव ओळखता येणार असल्याने अनावश्यक औषधांचा वापर टाळता येईल आणि खर्चात कपात होईल.

पर्यावरणपूरक शेतीस चालना – या तंत्रज्ञानामुळे अत्याधुनिक कीड व्यवस्थापन करता येणार असून, जैविक उपाययोजनांचा अधिकाधिक वापर करता येईल, ज्यामुळे शेती अधिक शाश्वत बनेल.

अशाप्रकारे कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी हा प्रकल्प अत्यंत महत्त्वाचा ठरणार आहे. AI तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यामुळे गुलाबी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव कमी होईल, कापूस उत्पादनात वाढ होईल आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान टाळता येईल. पंजाबमध्ये यशस्वी ठरलेला हा प्रयोग आता महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणावर राबवला जाणार असल्याने त्याचे सकारात्मक परिणाम दिसण्याची शक्यता आहे. राज्य सरकार आणि केंद्रीय संशोधन संस्था यांच्या सहकार्याने हा प्रकल्प लवकरच कार्यान्वित केला जाईल, ज्यामुळे कापूस उत्पादकांना मोठा दिलासा मिळेल.