Buffalo Species: दूध व्यवसायासाठी सर्वात फायदेशीर म्हैस कोणती? पाळाल ‘या’ जातीच्या 10 म्हशी तर महिन्याला कमवाल 1 लाख रुपये

Buffalo Rearing:- शहरांमध्ये गाय आणि म्हशीच्या दुधाची मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे. लोक निरोगी राहण्यासाठी त्यांच्या आहारात दुधाचा समावेश मोठ्या प्रमाणावर करत असल्याने दूध उत्पादन हा अत्यंत फायदेशीर व्यवसाय ठरू शकतो. विशेषतः म्हशीच्या दुधाला अधिक मागणी असते, कारण त्यात चरबीचे प्रमाण जास्त असल्याने ते अधिक पौष्टिक मानले जाते. जर तुम्हीही काही रोजगाराच्या शोधात असाल, तर सुधारित जातीच्या म्हशींचे पालन करून लाखो रुपये कमवू शकता. यामध्ये भदावरी ही एक अतिशय फायदेशीर म्हशीची जात असून ती दुधाच्या उच्च गुणवत्तेमुळे शेतकऱ्यांसाठी मोठ्या उत्पन्नाचे साधन ठरू शकते.

भदावरी म्हशीची वैशिष्ट्ये आणि संख्येतील घट

भदावरी म्हशी प्रामुख्याने उत्तर प्रदेश आणि मध्य प्रदेशातील मथुरा, आग्रा, इटावा या भागांत आढळते. ही जात आपल्या उत्कृष्ट दुधासाठी ओळखली जाते. मात्र, गेल्या काही वर्षांत या जातीच्या म्हशींच्या संख्येत घट झालेली दिसून येते. अशा परिस्थितीत, या जातीच्या संगोपनावर भर दिल्यास दुग्धव्यवसायात मोठी संधी निर्माण होऊ शकते.

इतर म्हशींच्या तुलनेत भदावरी म्हशींचे पालन करणे तुलनेने सोपे आहे. त्यांची काही ठळक वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

लहान आकार व कमी वजन – या जातीच्या म्हशींचे शरीर तुलनेने लहान असते आणि त्यांचे वजनही कमी असते, त्यामुळे त्यांची देखभाल करणे सोपे होते.

कमी खर्चात पालन – भदावरी म्हशींना तुलनेने कमी अन्नाची आवश्यकता असते, त्यामुळे गरीब किंवा लहान शेतकरीही त्यांचे पालन सहज करू शकतात.

हवामानास अनुकूलता – या जातीच्या म्हशी कोणत्याही हवामानाशी पटकन जुळवून घेतात, त्यामुळे विविध भौगोलिक प्रदेशांत त्यांचे पालन सहज शक्य होते.

उत्कृष्ट दुध उत्पादन – भदावरी म्हशीचे दूध अत्यंत पौष्टिक असून त्यात चरबीचे प्रमाण अधिक असते, त्यामुळे त्याच्या विक्रीत मोठा नफा मिळू शकतो.

भदावरी म्हशीचे दूध आणि उत्पन्नाची गणिते

भदावरी म्हशीच्या दुधाला बाजारात मोठी मागणी असून त्याच्या दुधातील चरबीचे प्रमाण १४ ते १८ टक्के असते. इतर म्हशींच्या तुलनेत हे प्रमाण खूप जास्त असल्याने या दुधाची किंमत अधिक मिळते.

एक भदावरी म्हैस ८०० ते १००० लिटर दूध एका दुग्धपानात देते. जर बाजारातील दर पाहिला तर म्हशीच्या दुधाची किंमत सुमारे ६० ते ७० रुपये प्रति लिटर आहे.

कमाईचे गणित:

जर एका म्हशीने १००० लिटर दूध दिले आणि बाजारातील किंमत ७० रुपये प्रति लिटर असेल, तर एकूण कमाई होईल –
१००० × ७० = ७०,००० रुपयेजर शेतकऱ्यांकडे १० म्हशी असतील, तर एकाच वेतात उत्पन्न ७ उत्पन्न लाख रुपये सहज मिळू शकते.

भदावरी म्हशींच्या पालनासाठी आवश्यक गोष्टी

भदावरी म्हशींचे पालन करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवणे गरजेचे आहे, जेणेकरून उत्तम दूध उत्पादन मिळू शकेल आणि पशुपालकांना अधिक नफा होईल.

शेडची व्यवस्था आणि देखभाल:

जनावरांचे गोठे स्वच्छ, हवेशीर आणि आरामदायी असावेत.गोठ्यात पुरेशी सूर्यप्रकाशाची आणि वायुवीजनाची सोय असावी.रोगराई टाळण्यासाठी गोठ्याची स्वच्छता नियमितपणे करावी.

आहार आणि पोषण:

भदावरी म्हशींना पोषणमूल्ययुक्त चारा आणि दाणे द्यावेत.गवत, चारा आणि खनिज मिश्रणे योग्य प्रमाणात पुरवावीत.
पुरेसा पाणीपुरवठा आणि स्वच्छ पाण्याची सोय असावी.

आरोग्य व्यवस्थापन:

म्हशींना वेळोवेळी लसीकरण करून त्यांचे आरोग्य टिकवावे.दुधाच्या गुणवत्तेसाठी म्हशींना संसर्गजन्य रोगांपासून संरक्षण द्यावे.पशुवैद्यकीय तपासणी नियमितपणे करून जनावरांची योग्य निगा राखावी.दुधाच्या प्रक्रियेवरून अधिक नफा मिळवाकेवळ दूध विकूनच नाही तर त्यापासून विविध दुग्धजन्य पदार्थ तयार करूनही मोठा नफा मिळवता येतो. उदाहरणार्थ –

तूप उत्पादन:

भदावरी म्हशीच्या दुधापासून उत्तम प्रतीचे तूप तयार होते.बाजारात तुपाची किंमत १२००-१५०० रुपये प्रति किलोपर्यंत असते.
जर एका म्हशीच्या दुधातून ५० किलो तूप बनवले, तर त्याची किंमत ६०,००० ते ७५,००० रुपये होऊ शकते.

लोणी आणि पनीर:

या दुधापासून लोणी आणि पनीर तयार करून अधिक कमाई करता येते.
पनीरची बाजारातील किंमत ३००-४०० रुपये प्रति किलो असते.

भविष्यातील संधी आणि फायदे

भदावरी म्हशींचे पालन केल्यास पशुपालकांना दीर्घकालीन फायदा होऊ शकतो. काही महत्त्वाचे फायदे खालीलप्रमाणे आहेत –

उच्च उत्पन्नाचा स्रोत: कमी गुंतवणुकीतून अधिक नफा मिळू शकतो.

दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांची वाढती मागणी: शहरी आणि ग्रामीण भागातही दुग्धजन्य पदार्थांची मोठी मागणी आहे.

शासकीय मदत आणि अनुदाने: सरकारकडून पशुपालनासाठी विविध अनुदान आणि योजना दिल्या जातात, ज्याचा फायदा पशुपालकांना होऊ शकतो.

निर्यात संधी: उच्च चरबीच्या दुधाला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतही मागणी आहे, त्यामुळे भविष्यात निर्यातीचा मोठा फायदा होऊ शकतो.