Animal Care: उन्हाळ्यात गाई-म्हशींचे दूध कमी होण्यापासून वाचवायचं? ‘हा’ 100% यशस्वी फार्मूला वापरा… वाचा तज्ञांचा सल्ला
Animal Care Summer:- उन्हाळ्याच्या वाढत्या तापमानामुळे आणि चाऱ्याच्या कमतरतेमुळे अनेक शेतकऱ्यांना त्यांच्या जनावरांच्या दूध उत्पादनात घट जाणवते. तापमानवाढीचा परिणाम थेट जनावरांच्या शरीरावर होतो, त्यामुळे त्यांची पचनसंस्था मंदावते, भूक मंदावते आणि दूध उत्पादन कमी होते. हिरवा चारा टंचाईमुळे उपलब्ध न झाल्यास, आहारातील पोषणमूल्ये कमी पडतात आणि त्याचा परिणाम दूधाच्या गुणवत्तेवरही होतो. मात्र, योग्य आहार नियोजन, पुरेसा ऊर्जेचा पुरवठा आणि उष्णतेपासून संरक्षण करून दूध उत्पादन स्थिर ठेवता येऊ शकते.
उन्हाळ्यात जनावरांची अशा पद्धतीने काळजी घ्या आणि दूध उत्पादन वाढवा
उन्हाळ्यात आहारातील योग्य बदल करणे गरजेचे
उष्णतेमुळे जनावरांना हिरव्या चाऱ्याची कमतरता भासते, त्यामुळे आहारात कोरड्या चाऱ्याचा आणि पशुखाद्याचा योग्य समावेश करावा. हिरवा चारा मिळत नसल्यास, उष्णतेचा ताण कमी करण्यासाठी आणि दूध उत्पादन सुधारण्यासाठी पेंडी, गुळाच्या रसात भिजवलेला कोरडा चारा किंवा कडधान्याच्या वाळलेल्या काड्यांचा उपयोग करावा. कोरड्या चाऱ्याचा प्रमाण जास्त असेल, तर त्यासोबत उच्च प्रथिनेयुक्त खुराक द्यावा. यामुळे जनावरांचे आरोग्य सुधारते आणि दूध उत्पादन स्थिर राहते.
उष्णतेचा प्रभाव कमी करण्यासाठी योग्य वातावरणनिर्मिती
उन्हाळ्यात जनावरांवर उष्णतेचा अधिक ताण येतो, त्यामुळे त्यांचे दूध उत्पादन कमी होते. उष्णतेपासून बचाव करण्यासाठी जनावरांना गोड्या आणि स्वच्छ पाण्याचा नियमित पुरवठा करावा. त्यांच्या निवाऱ्यासाठी सावलीयुक्त ठिकाणे किंवा शेड बांधावे. गरम हवामानात त्यांना थंड पाण्याने आंघोळ घालावी, जेणेकरून त्यांच्या शरीराचे तापमान नियंत्रित राहील. शेडच्या छतावर गवत, कापड किंवा नारळाच्या झावळ्यांचा वापर करून थंड वातावरण तयार करावे.
ऊर्जा आणि पोषणमूल्यांचा योग्य पुरवठा
दूध उत्पादन स्थिर ठेवण्यासाठी जनावरांच्या आहारात ऊर्जेचे प्रमाण वाढवणे महत्त्वाचे आहे. यासाठी आहारात स्निग्ध पदार्थ जसे की तेलबिया, बायपास फॅट, सोयाबीन आणि पेंड्यांचा समावेश करावा. बायपास फॅटचा समावेश केल्यास शरीरातील ऊर्जा निर्माण होते आणि उष्णतेचा ताण कमी होतो. मात्र, आहारात फॅटचे प्रमाण ५-७% पेक्षा जास्त नसावे, अन्यथा जनावरांच्या पचनसंस्थेवर वाईट परिणाम होऊ शकतो.
योग्य प्रमाणात खनिज आणि व्हिटॅमिनचा समावेश
उन्हाळ्यात जनावरांना मोठ्या प्रमाणावर घाम येतो, त्यामुळे त्यांच्या शरीरातील महत्त्वाची खनिजे आणि मीठ निघून जाते. त्यामुळे त्यांच्या आहारात जीवनसत्त्वे आणि खनिजे योग्य प्रमाणात द्यावीत. मीठ, खनिज मिश्रण, कॅल्शियम आणि फॉस्फरसयुक्त खुराक द्यावा. यामुळे हाडांची मजबूती टिकून राहते आणि जनावरांचे दूध उत्पादन सुधारते.
चारा देण्याच्या वेळेचे योग्य नियोजन करा
उन्हाळ्यात गरम वातावरणात जनावरांची भूक मंदावते, त्यामुळे त्यांना सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी उशिरा चारा द्यावा. दुपारच्या वेळेत जनावरांना जास्त प्रमाणात चारा खायला देऊ नये. त्याऐवजी संध्याकाळच्या वेळी चारा जास्त प्रमाणात द्यावा, कारण या वेळी हवामान थंड असते आणि पचनसंस्था व्यवस्थित कार्य करते.
जनावरांसाठी पुरेशा विश्रांतीची व्यवस्था करा
उष्णतेच्या प्रभावामुळे जनावरांना विश्रांतीची अधिक आवश्यकता असते. त्यामुळे त्यांना दिवसात काही वेळ झोपण्यासाठी थंड आणि हवेशीर ठिकाणी बांधावे. तसेच उन्हाळ्यात त्यांना उन्हाच्या झळांपासून वाचवण्यासाठी कापडी पडदे, गार पाण्याच्या फवारण्या किंवा कूलरच्या मदतीने थंड वातावरण तयार करावे.
जनावरांच्या आरोग्याची विशेष काळजी घ्या
उष्णतेमुळे जनावरांना डिहायड्रेशन, ताप, थकवा, भूक मंदावणे यासारख्या समस्या होऊ शकतात. त्यामुळे त्यांना वेळोवेळी ताजे आणि थंड पाणी द्यावे. जनावरांना उन्हाच्या तीव्रतेपासून वाचवण्यासाठी त्यांना दुपारी जास्त वेळ ऊन लागणार नाही याची काळजी घ्यावी. नियमितपणे जनावरांचे आरोग्य तपासून त्यांना योग्य आहार आणि औषधोपचार द्यावेत.
घरगुती उपाय आणि पूरक आहाराचा वापर करा
जनावरांच्या दूध उत्पादनात घट होऊ नये म्हणून घरगुती उपायांचा अवलंब करावा. जसे की, गूळ व मीठ मिसळून दिल्यास उष्णतेचा ताण कमी होतो. सोयाबीन आणि गहू टरफल यांच्या मिश्रणाने ऊर्जा टिकून राहते आणि दूध उत्पादन वाढते. काही ठिकाणी शेतकरी जनावरांना ताक किंवा पातळ गुळपाणी देतात, ज्यामुळे शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्स टिकून राहतात.
वैद्यकीय सल्ला घ्या आणि लसीकरण नियमित ठेवा
उन्हाळ्यात अनेक प्रकारच्या संसर्गजन्य रोगांचा धोका वाढतो. जनावरांना उन्हाळ्यात ताप येऊ नये म्हणून वेळोवेळी लसीकरण करणे गरजेचे आहे. योग्य वेळी लसीकरण आणि डिहायड्रेशनपासून बचाव करणारी औषधे दिल्यास जनावरांचे आरोग्य उत्तम राहते आणि उत्पादनात घट होत नाही.
उन्हाळ्यातही दूध उत्पादन स्थिर ठेवा!
ही सर्व योग्य काळजी घेतल्यास उन्हाळ्यातही दूध उत्पादन घट होणार नाही आणि जनावरांचे आरोग्य उत्तम राहील. उष्णतेच्या ताणामुळे होणाऱ्या दुष्परिणामांना रोखण्यासाठी शेतकऱ्यांनी आहार, पाणीपुरवठा, सावली आणि ऊर्जा व्यवस्थापन याकडे विशेष लक्ष द्यावे. योग्य नियोजन आणि काळजीमुळे उन्हाळ्यातही दूध उत्पादन सुरळीत राहू शकते.
उन्हाळ्यात जनावरांना दिलेल्या आहाराचे संतुलन राखल्यास आणि त्यांना आरामदायी वातावरण दिल्यास दूध उत्पादनात सातत्य राखता येईल. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी वरील उपायांचा अवलंब करून आपल्या जनावरांच्या आरोग्याची विशेष काळजी घ्यावी.
