फक्त 100 रुपयात मादी वासरांची निर्मिती! NDRI चा नवा चमत्कारी डोस.. हे क्रांतिकारी तंत्रज्ञान पशुपालकांना करेल मालामाल

Animal Husbandry:- भारतासारख्या कृषिप्रधान देशात दूध उत्पादन हा महत्त्वाचा व्यवसाय असून, तो देशाच्या अर्थव्यवस्थेत मोठे योगदान देतो. मात्र, अजूनही आपल्या देशात प्रति जनावर दूध उत्पादन इतर देशांच्या तुलनेत कमी आहे. त्यामुळे, वैज्ञानिक आणि दुग्धव्यवसाय क्षेत्रातील तज्ज्ञ वेगवेगळ्या प्रयोगांद्वारे उत्पादन वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहेत. विशेषतः, गाई आणि म्हशींपासून अधिक प्रमाणात मादी वासरांची निर्मिती होण्यासाठी ‘लिंग वर्गीकरण केलेले वीर्य’ (Sex-Sorted Semen) हे तंत्रज्ञान उपयुक्त ठरत आहे. या तंत्रज्ञानामुळे नर वासरांची संख्या नियंत्रित करता येते, परिणामी दूध उत्पादन वाढवता येते.

लिंग वर्गीकृत वीर्य म्हणजे काय?

लिंग वर्गीकृत वीर्य हे वैज्ञानिकदृष्ट्या सुधारित वीर्य आहे, ज्यामुळे नर वासरांऐवजी अधिक मादी वासरांचा जन्म होण्याची शक्यता असते. यात शुक्राणूंचे वर्गीकरण करून केवळ मादी जन्माला घालणाऱ्या शुक्राणूंना संजीवित केले जाते आणि त्याचा उपयोग कृत्रिम रेतनासाठी केला जातो. या तंत्रज्ञानाचा मुख्य उद्देश म्हणजे पशुपालकांना मादी जनावरे अधिक प्रमाणात मिळावीत, जेणेकरून दूध उत्पादनात वाढ होईल आणि दुग्धव्यवसाय अधिक फायदेशीर ठरेल.

एनडीआरआयचा नवा डोस – फक्त १०० रुपयांत उपलब्ध

राष्ट्रीय दुग्ध संशोधन संस्था (National Dairy Research Institute - NDRI) हे भारतातील दुग्ध संशोधन क्षेत्रातील आघाडीचे संस्थान आहे. त्यांनी विकसित केलेले नवीन लिंग वर्गीकृत वीर्य डोस इतर कंपन्यांच्या तुलनेत अधिक स्वस्त आणि प्रभावी आहे. सध्या बाजारात उपलब्ध असलेल्या या प्रकारच्या वीर्य डोससाठी पशुपालकांना ८०० ते २५० रुपये मोजावे लागतात. मात्र, NDRI लवकरच हा डोस फक्त १०० रुपयांत उपलब्ध करून देण्याच्या तयारीत आहे.

कमी किमतीमुळे, अधिक पशुपालकांना मादी वासरांची निर्मिती करणे शक्य होईल, आणि त्यामुळे दुग्ध व्यवसाय करणाऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल. सध्या परदेशी कंपन्या भारतात सेक्स-सॉर्टेड वीर्य विकतात.मात्र त्यांच्या उत्पादनांची किंमत अधिक असल्याने सर्वसामान्य पशुपालक त्याचा वापर करू शकत नाहीत. यामुळे, NDRI च्या नव्या तंत्रज्ञानामुळे भारतीय पशुपालकांना मोठा फायदा होईल.

लिंग वर्गीकरण केलेल्या वीर्याचा यशस्वी दर आणि परिणाम

राष्ट्रीय दुग्ध विकास मंडळाने (NDDB) देखील स्वदेशी तंत्रज्ञानाचा वापर करून सेक्स-सॉर्टेड वीर्य विकसित केले आहे आणि ते २५० रुपयांत उपलब्ध करून दिले जात आहे. या तंत्रज्ञानाचा यशस्वी दर ८५ ते ९० टक्के असून, त्याद्वारे जन्मणाऱ्या वासरांमध्ये बहुसंख्य मादी असतात.

जर आपण पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय मंत्रालयाच्या आकडेवारीवर नजर टाकली, तर २०१९-२० पासून आतापर्यंत ८९ लाख लिंग वर्गीकृत वीर्य डोस तयार करण्यात आले आहेत. मंत्रालयाच्या माहितीनुसार, या डोसचा यशस्वी दर ९० टक्के असल्याने आतापर्यंत सुमारे ७२ लाख मादी वासरांची निर्मिती झाली आहे.

सरकारकडून अनुदान आणि आर्थिक मदत

सरकारकडूनही या तंत्रज्ञानाला प्रोत्साहन दिले जात आहे. सरकार पशुपालकांना या तंत्रज्ञानाचा अधिक फायदा मिळावा यासाठी ५०% अनुदान देत आहे. तसेच, जर गर्भधारणा निश्चित झाली तर ७५० रुपयांचे प्रोत्साहनपर अनुदान दिले जाते. त्यामुळे, सरकारी योजनांचा लाभ घेत पशुपालक अधिक मोठ्या प्रमाणावर या तंत्रज्ञानाचा वापर करू शकतात.

लिंग वर्गीकृत वीर्याच्या वापराचे फायदे

दुग्ध उत्पादन वाढ – मादी वासरांची संख्या वाढल्याने अधिक प्रमाणात दूध उत्पादन होईल, जे पशुपालकांसाठी फायदेशीर ठरेल.

नर वासरांची संख्या कमी – दूध उत्पादनासाठी नर वासरे उपयुक्त नसतात. त्यामुळे, त्यांची संख्या कमी झाली तर पशुपालकांना त्यांची देखभाल करण्याचा खर्चही कमी होईल.

स्वदेशी तंत्रज्ञानाचा वापर – परदेशी कंपन्यांच्या महागड्या डोसऐवजी स्वस्त आणि प्रभावी भारतीय डोस उपलब्ध असल्याने सर्वसामान्य पशुपालकही हे तंत्रज्ञान वापरू शकतील.

सरकारी अनुदानाचा लाभ – सरकारकडून आर्थिक मदत मिळत असल्याने पशुपालकांना मोठा फायदा होईल.
देशातील दुग्ध व्यवसाय अधिक सक्षम होईल – मादी वासरांची संख्या वाढल्याने भारतातील दुग्ध उत्पादन आणि निर्यातीत वाढ होईल.

अशाप्रकारे एनडीआरआयने विकसित केलेले १०० रुपयांचे लिंग वर्गीकृत वीर्य डोस भारतीय दुग्धव्यवसायासाठी एक क्रांतिकारी पाऊल ठरणार आहे. हा डोस अत्यंत कमी किमतीत उपलब्ध असल्याने देशभरातील पशुपालक याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करू शकतील. यामुळे मादी वासरांची संख्या वाढेल, दूध उत्पादनात मोठी वाढ होईल आणि दुग्ध व्यवसाय करणाऱ्या शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल. सरकारकडून मिळणाऱ्या अनुदानामुळे हे तंत्रज्ञान अधिक किफायतशीर होईल आणि भविष्यात भारतातील दुग्ध उत्पादन क्षेत्र अधिक सक्षम होईल.