Agriculture Technology: अवकाशातून शेतीवर लक्ष! निसार उपग्रहामुळे पिकांची देखरेख कशी होईल?

Agriculture Technology:- नासा आणि इस्रोच्या संयुक्त सहयोगातून साकारत असलेले "निसार" (NISAR - NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) मिशन जागतिक स्तरावर पिकांचे निरीक्षण करण्याच्या पद्धतीत क्रांती घडवून आणण्याची क्षमता बाळगते. या उपग्रहाच्या माध्यमातून जमिनीवरील स्थिती आणि शेतीचा तपशीलवार अभ्यास शक्य होणार आहे. NISAR उपग्रह लागवड सुरू झाल्यापासून ते कापणीपर्यंतच्या प्रत्येक टप्प्याचा महत्त्वपूर्ण डेटा उपलब्ध करून देईल. हा डेटा शेतकरी आणि धोरणकर्त्यांना माहितीपूर्ण आणि अचूक निर्णय घेण्यास मदत करेल. विशेषतः हवामान बदल, पीक उत्पादनाची स्थिती आणि जमिनीतील ओलावा यासारख्या बाबींचे निरीक्षण करून कृषी क्षेत्रातील समस्यांचे पूर्वानुमान करता येणार आहे.

निसार उपग्रहाची रचना

निसार उपग्रहाची रचना अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे. यात ISRO चा S-बँड आणि NASA चा L-बँड या दुहेरी रडार प्रणालींचा समावेश आहे. हे तंत्रज्ञान विशेषतः ढगांच्या आरपार जाऊन जमिनीवरील स्थितीचे निरीक्षण करण्यास सक्षम आहे. पारंपरिक ऑप्टिकल इमेजिंग तंत्रे पावसाळ्यात आणि ढगाळ हवामानात अयशस्वी ठरू शकतात, पण निसार उपग्रह कोणत्याही हवामानात अचूक माहिती देतो. त्यामुळे पावसाळी हंगामातही पिकांची स्थिती आणि मातीची गुणवत्ता मोजणे शक्य होईल. हे तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांना वेळेत माहिती देऊन त्यांच्या शेतीसंबंधी धोरणे अधिक प्रभावीपणे ठरवण्यास मदत करेल.

दर १२ दिवसांनी पृथ्वीच्या जवळजवळ संपूर्ण भूपृष्ठाचा तपशीलवार डेटा गोळा करणाऱ्या NISAR उपग्रहामुळे शेती क्षेत्रातील मोठ्या बदलांची अपेक्षा आहे. या उपग्रहाचे रिझोल्यूशन ३० फूट (सुमारे १० मीटर) आहे, ज्यामुळे अगदी लहानशा भूभागाचेही निरीक्षण शक्य होते.

यामुळे लहान आणि मध्यम शेतकऱ्यांनाही त्यांची पिके, जमिनीची स्थिती आणि मातीतील ओलावा याबद्दल अचूक माहिती मिळणार आहे. भातासारख्या महत्त्वाच्या पिकांची उंची आणि वाढीची प्रक्रिया ट्रॅक करण्यास हा उपग्रह सक्षम आहे. त्याशिवाय, जमिनीतील ओलाव्याची पातळी मोजून सिंचनाचे व्यवस्थापन सोपे करतो. हे निरीक्षण वनस्पतींच्या आरोग्यातील लहानसहान बदलही ओळखून संभाव्य नुकसान टाळण्यास मदत करते.

NISAR द्वारे उपलब्ध होणारा डेटा पारंपारिक उपग्रह निरीक्षणांसोबत एकत्रित करून शेतकऱ्यांना पीक उत्पादनाचा अधिक अचूक अंदाज घेता येईल. यामुळे पाण्याचे व्यवस्थापन, खतांचे प्रमाण आणि इतर संसाधनांचे नियोजन अधिक प्रभावी होईल. कृषी उत्पादकता वाढवण्यासाठी आणि हवामानाच्या बदलांशी जुळवून घेण्यासाठी हा डेटा एक महत्त्वाचा आधार ठरणार आहे. याशिवाय, धोरणकर्त्यांना कृषी क्षेत्रातील महत्त्वाचे निर्णय घेण्यासाठी आणि आपत्ती व्यवस्थापनासाठी आवश्यक असलेली अचूक माहिती मिळणार आहे.

शेतकऱ्यांसाठी फायद्याचा ठरेल हा उपग्रह

शेतकऱ्यांसाठी 'निसार' हे एक मैलाचा दगड ठरणारे अभियान आहे. जमिनीचे सखोल मॅपिंग, पीक देखरेख आणि हवामान बदलांचे निरीक्षण यामुळे शेती व्यवस्थापनात आमूलाग्र बदल घडणार आहेत. हा उपग्रह तांत्रिक सहाय्याने शेतकऱ्यांना वेळेवर माहिती देऊन निर्णयक्षमता वाढवेल. यामुळे पिकांचे उत्पादन वाढेल, तर पाण्याचा वापर, खतांची गरज आणि इतर संसाधनांचे नियोजन अचूकपणे करता येईल.

NISAR उपग्रहाच्या मदतीने शेतकऱ्यांना वेळेवर आणि अचूक माहिती मिळाल्यामुळे त्यांचे नुकसान कमी होईल आणि उत्पादकता वाढेल. हे अभियान आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने कृषी क्षेत्रात परिवर्तन घडवून आणण्याची क्षमता ठेवते. भविष्यात पिकांचे उत्पादन अधिक शाश्वत आणि परिणामकारक करण्यासाठी निसार मिशन एक महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल. कृषी आणि जमीन व्यवस्थापन क्षेत्रात नवा अध्याय सुरू करणारे हे अभियान, भारतीय आणि जागतिक कृषी विकासासाठी एक अभूतपूर्व पाऊल ठरणार आहे.