Bhendi Lagvad: श्रेया भेंडीच्या वाणाचे रहस्य.. 50 दिवसात तयार होणारा ‘हा’ भेंडीचा वाण तुम्ही अजून लावला नाही…उत्पादन मिळेल दुप्पट

Agriculture News:- मार्च महिन्यात भेंडी लागवडीसाठी ‘श्रेया’ ही जात सर्वोत्तम मानली जाते, कारण ती जलद उत्पादन देणारी आणि रोगप्रतिकारक आहे. भारतात भेंडीला मोठी मागणी आहे, कारण ती पोषणमूल्यांनी समृद्ध असून विविध प्रकारच्या पदार्थांमध्ये वापरली जाते. श्रेया ही भेंडीची एक सुधारित जात आहे, जी पिवळ्या शिरा मोज़ेक विषाणू (YVMV) या प्रमुख रोगाविरोधात प्रतिकारक आहे. ही जात लागवडीपासून अवघ्या ५० दिवसांत फळ देण्यास सुरुवात करते. तिची फळे गडद हिरव्या रंगाची आणि १५-१८ सेमी लांबीची असतात. योग्य व्यवस्थापन आणि शेती तंत्रांचा अवलंब केल्यास शेतकरी प्रति एकर ४०-४५ क्विंटल उत्पादन सहज मिळवू शकतात.

भेंडी लागवडीसाठी आवश्यक गोष्टी

भेंडी लागवडीसाठी योग्य माती आणि हवामान अत्यंत महत्त्वाचे असते. मध्यम प्रतीची, सेंद्रिय पदार्थांनी समृद्ध आणि चांगला निचरा असलेली जमीन भेंडीसाठी सर्वोत्तम मानली जाते. भेंडीसाठी गव्हाण पद्धती (Raised Bed Method) अधिक फायदेशीर ठरते, कारण त्यामुळे झाडांना योग्य प्रमाणात पोषण मिळते आणि उत्पादन वाढते. यासाठी पेरणीपूर्वी जमिनीत १५-२० सेमी उंचीचे वाफे तयार करून लागवड करावी. योग्य उत्पादनासाठी योग्य जातींची निवड करणे गरजेचे आहे.

भेंडी पिकाच्या चांगले उत्पादन देणारे वाण

श्रेया व्यतिरिक्त पुसा-५, अर्का अनामिका, पंजाब पद्मिनी आणि वर्षा उपहार या जातीही चांगले उत्पादन देतात. यातील पुसा-५ उन्हाळ्यात ४०-४५ दिवसांत, तर पावसाळ्यात ६०-६५ दिवसांत उत्पादन देते. अर्का अनामिका जात पिवळ्या शिरा मोज़ेक रोगाविरोधात प्रतिकारक असून, तिच्या फळांना केस नसतात आणि ती मऊ असतात. पंजाब पद्मिनी ही जात पंजाब कृषी विद्यापीठाने विकसित केली असून, तिची फळे सरळ, गुळगुळीत आणि गडद हिरव्या रंगाची असतात. वर्षा उपहार या जातीला कावीळ रोगाचा प्रतिकार करण्याची क्षमता आहे आणि ती ४५ दिवसांत फळ देण्यास सुरुवात करते.

भेंडीची योग्य प्रकारे लागवड केल्यास उत्पादन आणि नफा वाढतो. बियाणे निवडताना ते रोगमुक्त आणि उच्च दर्जाचे असावे. बियाण्यांची पेरणी ओळींमध्ये करावी, ज्यामुळे रोपांना पुरेसा वाव मिळतो. ओळींमधील अंतर २५-३० सेमी आणि दोन रोपांमधील अंतर १५-२० सेमी असावे. काही शेतकरी उंच वाफ्यांवर लागवड करतात, कारण त्यामुळे पाण्याचा निचरा चांगला होतो आणि झाडांची मुळे अधिक बळकट होतात.

बियाणे पेरणीपूर्वी कार्बेन्डाझिम किंवा ट्रायकोडर्मा यांसारख्या जैविक बुरशीनाशकांमध्ये प्रक्रिया करणे फायदेशीर ठरते, जेणेकरून बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. पेरणीनंतर हलके सिंचन करणे आवश्यक असते. त्यानंतर ८-१० दिवसांनी पुन्हा सिंचन करावे. उन्हाळ्यात भेंडीसाठी नियमित पाणीपुरवठा गरजेचा असतो, त्यामुळे दर ७-८ दिवसांनी सिंचन करावे.

सेंद्रिय आणि रासायनिक खत व्यवस्थापन

सेंद्रिय आणि रासायनिक खत व्यवस्थापन उत्पादन वाढवते. चांगल्या उत्पादनासाठी युरिया, सिंगल सुपर फॉस्फेट आणि पोटॅश यांचे संतुलित प्रमाणात खत द्यावे. सेंद्रिय शेती करत असल्यास शेणखत, कंपोस्ट आणि निंबोळी पेंड यांचा वापर करावा. भेंडीच्या चांगल्या वाढीसाठी नत्रयुक्त (Nitrogen-rich) खतांचा योग्य प्रमाणात वापर करावा, पण अतिरेकी वापर टाळावा. तण व्यवस्थापनही अत्यंत महत्त्वाचे असते. भेंडीच्या शेतात तण जलदगतीने वाढतात, त्यामुळे दर १५ दिवसांनी खुरपणी करावी. काही शेतकरी मल्चिंगचा (Mulching) वापर करतात, ज्यामुळे तणांचे नियंत्रण होते आणि मातीतील ओलावा टिकून राहतो.

भेंडीवरील कीटक आणि रोग व्यवस्थापन

करताना जैविक उपायांचा अवलंब करावा. फुलकिडे, पांढरी माशी आणि बोंड अळी हे कीटक भेंडीच्या उत्पादनावर परिणाम करतात. त्यांचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी पिवळ्या चिकट सापळ्यांचा (Yellow Sticky Traps) वापर करावा. फुलकिड्यांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी निंबोळी अर्क किंवा दशपर्णी अर्क यांची फवारणी करावी. बोंड अळी नियंत्रणासाठी फेरोमोन सापळ्यांचा (Pheromone Traps) वापर प्रभावी ठरतो. जैविक उपायांव्यतिरिक्त आवश्यकतेनुसार शिफारस केलेले कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके वापरता येतात.

मार्च महिन्यात भेंडीची लागवड फायदेशीर का?

मार्च महिन्यात भेंडीची लागवड फायदेशीर का ठरते, याला अनेक कारणे आहेत. सर्वप्रथम, या महिन्यात हवामान भेंडीसाठी अनुकूल असते आणि बियाण्यांची उगवणक्षमता जास्त असते. दुसरे म्हणजे, श्रेया आणि इतर सुधारित जाती ४५-५० दिवसांत उत्पादन देतात, त्यामुळे शेतकरी उन्हाळ्यात चांगल्या दरात विक्री करू शकतात.

उन्हाळ्यात भेंडीला मोठी मागणी असते, त्यामुळे शेतकरी योग्य नियोजन करून अधिक नफा मिळवू शकतात. याशिवाय, योग्य नियोजन आणि सुधारित शेती तंत्रांचा अवलंब केल्यास उत्पादन खर्च कमी करता येतो आणि नफा वाढवता येतो. शासनाकडून भेंडी उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी विविध योजना आणि अनुदाने उपलब्ध आहेत, ज्याचा लाभ घेऊन शेतकरी उत्पादन खर्चात कपात करू शकतात.

शेवटी, भेंडी लागवडीसाठी योग्य जातीची निवड, योग्य लागवड तंत्र, खत आणि पाणी व्यवस्थापन, तसेच रोग आणि कीटक नियंत्रण यावर उत्पादन आणि नफा अवलंबून असतो. श्रेया आणि इतर सुधारित जातींच्या मदतीने शेतकरी अधिक उत्पादन मिळवू शकतात. जैविक शेतीचा अवलंब केल्यास उत्पादनाचे गुणवत्ता सुधारते आणि बाजारात अधिक दर मिळतो. त्यामुळे, शेतकऱ्यांनी मार्च महिन्यात भेंडीची योग्य पद्धतीने लागवड करून अधिक उत्पादन आणि नफा मिळवावा.