Pik Vima: पिक विमा पॉलिसी अप्रूव्ह झाली म्हणजे विमा मंजूर? पेड आणि अप्रूव्ह याचा नेमका अर्थ काय? जाणून घ्या सत्य
Agriculture Guide:- पीक विमा योजना (Pik Vima Yojana) शेतकऱ्यांसाठी मोठा आर्थिक आधार आहे, परंतु अनेकदा शेतकऱ्यांना त्याच्या प्रक्रियेतील तांत्रिक बाबी समजत नाहीत. या योजनेंतर्गत शेतकरी खरीप व रब्बी हंगामातील पिकांसाठी विमा भरतात. विमा भरल्यानंतर शेतकऱ्यांना त्यांच्या पॉलिसीची स्थिती तपासताना ‘पेड’ किंवा ‘अप्रूव्ह’ अशा संज्ञा दिसतात, ज्यामुळे गोंधळ निर्माण होतो. ‘पेड’ म्हणजे काय? ‘अप्रूव्ह’ म्हणजे काय? आणि या दोघांमधील फरक काय आहे? हे समजून घेणे आवश्यक आहे.
पिक विम्याची पेड स्थिती म्हणजे काय?
जेव्हा शेतकरी पीक विम्याचा अर्ज भरतो, तेव्हा त्याची माहिती ऑनलाईन पोर्टलवर अपलोड केली जाते. अर्ज भरल्यानंतर शेतकरी विम्याचा प्रीमियम भरतो. काही राज्यांमध्ये एक रुपयात पीक विमा उपलब्ध करून दिला जातो, त्यामुळे हा प्रीमियम अत्यल्प असतो. प्रीमियम भरल्यानंतर अर्ज ‘पेड’ स्थितीत जातो,
याचा अर्थ असा की, शेतकऱ्याने विम्यासाठी पैसे भरले आहेत आणि विमा पोर्टलवर नोंद झाली आहे. परंतु याचा अर्थ असा होत नाही की विमा मंजूर झाला आहे. जर शेतकऱ्याने प्रीमियम भरला नसेल तर पॉलिसी ‘अनपेड’ स्थितीत राहते. अशा वेळी संबंधित शेतकऱ्याने तातडीने प्रीमियम भरून विमा प्रक्रिया पूर्ण करावी लागते.
विम्याचा प्रीमियम भरल्यानंतरची पुढची स्थिती
प्रीमियम भरल्यानंतर पुढील टप्पा म्हणजे विमा मंजुरी. पीक विमा कंपन्या मिळालेल्या अर्जांची तपासणी करतात. यात शेतकऱ्याने दिलेल्या सर्व माहितीची खातरजमा केली जाते. अर्जामध्ये दिलेल्या जमिनीच्या क्षेत्रफळाची पडताळणी केली जाते, कारण अनेकदा क्षेत्रफळ चुकीचे भरले गेले असेल, तर पॉलिसी पुढे प्रक्रियेत जाऊ शकत नाही.
जर अर्जामध्ये काही त्रुटी आढळल्या, जसे की चुकीची माहिती, अपूर्ण कागदपत्रे किंवा योग्य तपशील नसल्यास, तो अर्ज पुन्हा शेतकऱ्याकडे दुरुस्तीसाठी पाठवला जातो. अशा वेळी शेतकऱ्याने लवकरात लवकर ही त्रुटी दुरुस्त करून अर्ज पुनर्प्रस्तावित करावा लागतो.
पिक विम्याची अप्रूव्ह स्थिती
पीक विमा मंजुरीसाठी साधारणतः 60 दिवसांचा कालावधी असतो. या कालावधीत विमा कंपन्या अर्जाची सखोल तपासणी करतात. शेतकऱ्याच्या पिकाचे क्षेत्र, अर्जातील माहिती, शासकीय अभिलेखातील नोंदी यांची पडताळणी करून सर्व काही योग्य आढळल्यास अर्ज ‘अप्रूव्ह’ स्थितीत जातो. जर प्रक्रिया पूर्ण होऊन विमा मंजूर झाला असेल तर त्यास ‘अप्रूव्ह’ असे दर्शवले जाते.
‘अप्रूव्ह’ म्हणजे विमा कंपनीने दिलेली सर्व माहिती खरी असल्याचे प्रमाणित केले आहे आणि आता तो अर्ज वैध आहे. मात्र, यात अजूनही नुकसानभरपाई मंजूर झालेली नसते. अनेक शेतकरी ‘अप्रूव्ह’ म्हणजे विमा मंजूर झाल्याचा समज करून घेतात, परंतु प्रत्यक्षात हा फक्त पहिला टप्पा असतो.
पिक विमा मंजूर झाल्याची पुढची प्रक्रिया
विमा मंजूर झाल्यानंतर, पुढील टप्पा म्हणजे क्लेम प्रक्रिया. जर नैसर्गिक आपत्ती, दुष्काळ, अतिवृष्टी, गारपीट किंवा इतर कोणत्याही कारणाने पिकांचे नुकसान झाले असेल, तर शेतकऱ्यांना नुकसानभरपाईसाठी अर्ज करावा लागतो. अर्ज केल्यानंतर त्याची स्वतंत्र तपासणी केली जाते. पीक नुकसानीच्या प्रमाणानुसार त्यासाठी क्लेम मंजुरी किंवा रिजेक्शन दिले जाते. काही वेळा शेतकऱ्यांच्या अर्जामध्ये अनियमितता असल्यास किंवा विमा कंपनीच्या नियमांनुसार नुकसानभरपाईसाठी पात्रता नसल्यास क्लेम रिजेक्ट केला जाऊ शकतो.
याशिवाय, पॉलिसी ‘पेड’, ‘अनपेड’, ‘रिजेक्टेड’, ‘रिव्हरटेड’ आणि ‘अप्रूव्ह’ अशा वेगवेगळ्या टप्प्यांमध्ये असते. जर अर्जामध्ये मोठ्या प्रमाणात चुका असतील, तर तो ‘रिव्हरटेड’ म्हणजे परत पाठवला जातो आणि दुरुस्ती केल्याशिवाय पुढे जात नाही. काही वेळा, विमा कंपन्या मंजुरीसाठी आवश्यक असलेली प्रक्रिया पूर्ण न करता अर्ज तसेच ठेवतात, परिणामी तीन-चार महिने तो अर्ज ‘पेड’ स्थितीतच राहतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी वेळोवेळी त्यांच्या पीक विमा अर्जाची स्थिती तपासावी आणि आवश्यक असल्यास संबंधित विमा कंपनीशी संपर्क साधावा.
शेतकऱ्यांनी लक्षात ठेवावे की ‘पेड’ म्हणजे फक्त विम्याचे पेमेंट झाले आहे, तर ‘अप्रूव्ह’ म्हणजे विमा कंपनीने सर्व माहिती योग्य असल्याचे प्रमाणित केले आहे. मात्र, प्रत्यक्ष नुकसानभरपाई मिळवण्यासाठी क्लेम प्रक्रिया स्वतंत्रपणे पार करावी लागते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी त्यांच्या विमा प्रक्रियेतील सर्व टप्प्यांबद्दल जागरूक राहावे आणि गरज असल्यास विमा कंपन्यांकडे आवश्यक कागदपत्रांसह चौकशी करावी.