Agriculture Land : शेतकरी इकडे लक्ष द्या ! शेतजमीन NA करण्याच्या नियमांत झाले हे बदल ! जाणून घ्या फायद्याची माहिती
Agriculture Land : शेतजमीन 'एनए' (नॉन-अॅग्रीकल्चर) म्हणजेच शेतीच्या जमिनीला बिगरशेतीमध्ये रूपांतरित करण्याची प्रक्रिया. ही प्रक्रिया अनेक शेतकऱ्यांसाठी किचकट आणि वेळखाऊ असू शकते. अनेकदा, शेतकऱ्यांना विविध विभागांकडून "ना-हरकत प्रमाणपत्र" (NOC) घेण्याची आवश्यकता असते, ज्यामुळे त्यांना अडचणींचा सामना करावा लागतो. मात्र, सरकारने गेल्या काही वर्षांपासून या प्रक्रियेला अधिक सुलभ करण्यासाठी महत्त्वाचे सुधारणा केले आहेत.
तर, एनए प्रक्रिया म्हणजे काय? ती का आवश्यक आहे? अर्ज कसा करावा? लागणारी कागदपत्रं काय आहेत? या आणि अशा अनेक शंकांचे निरसन करण्यासाठी आम्ही तुमच्यासाठी एक सविस्तर मार्गदर्शन तयार केले आहे.
एनए म्हणजे काय आणि ते का करतात?
शेतीच्या जमिनींचा सामान्यपणे उपयोग शेतकरी कृषी कामांसाठी करतात. पण, काही वेळा तीच जमीन औद्योगिक, वाणिज्यिक किंवा निवासी उद्देशांसाठी वापरण्याची आवश्यकता असते. यासाठी त्या जमिनीला "नॉन-अॅग्रीकल्चर" (एनए) रूपांतरित करणे आवश्यक असते. म्हणजेच, शेतजमीनला बिगरशेती म्हणून वापरण्याची कायदेशीर परवानगी मिळवणे.
एनए प्रक्रियेची आवश्यकता मुख्यतः अशा परिस्थितीत निर्माण होते जिथे:
- औद्योगिक वापरासाठी - जर शेतजमीन औद्योगिक प्रकल्पासाठी वापरायची असेल.
- वाणिज्यिक वापरासाठी - शॉपिंग मॉल, ऑफिसेस किंवा अन्य वाणिज्यिक उद्देशांसाठी.
- निवासी वापरासाठी - घर बांधणी किंवा इतर निवासी प्रकल्पांसाठी.
महत्त्वाची बाब: महाराष्ट्रात तुकडेबंदी कायदा लागू आहे. याचा अर्थ असा की, ७/१२ उताऱ्यावर असलेल्या जमिनीच्या तुकड्यांची विक्री करणं थोडं कठीण होऊ शकते, जर ती जमीन 'एनए' केली नसेल. परिणामी, एनए प्रक्रिया सुलभ करण्याची आवश्यकता निर्माण होते.
अर्ज कसा करावा आणि कुठे करावा?
एनए प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी शेतकऱ्यांना तहसीलदार कार्यालयात अर्ज सादर करावा लागतो. यासाठी दोन मार्ग आहेत:
- प्रत्यक्ष अर्ज - तुम्ही तहसील कार्यालयातून अर्जाचे फॉर्म घेऊ शकता आणि ते भरून सादर करू शकता.
- स्वतंत्र अर्ज - जर तुम्हाला फॉर्म मिळवणं अशक्य असेल, तर तुम्ही स्वतः स्वतंत्र कागदावर अर्ज तयार करून सादर करू शकता.
अर्जासोबत काही महत्त्वाची कागदपत्रं सादर करणे आवश्यक आहे.
अर्जासोबत लागणारी कागदपत्रं:
- सातबारा उतारा - जमिनीचा ७/१२ उतारा हे मुख्य कागदपत्र आहे.
- सातबाऱ्याशी संबंधित फेरफार नोंद - जमिनीवरील फेरफार किंवा बदलांची नोंद.
- मिळकत पत्रिका - संबंधित जमिनीवरील मालकीचे प्रमाणपत्र.
- प्रतिज्ञापत्र - संबंधित शेतकरी किंवा मालकाकडून घेतलेले प्रतिज्ञापत्र.
- संबंधित जमिनीचा सीमांकन नकाशा - शेतजमिनीचा सीमांकन नकाशा, ज्यामध्ये या जमिनीचा अचूक आकार आणि सीमारेषा दिलेली असतात.
- जमिनीचा सर्व्हे किंवा गट नंबर नकाशा - सर्व्हे नंबर किंवा गट नंबर असलेला नकाशा.
एनए प्रक्रियेत झालेल्या महत्त्वाच्या बदलांबाबत:
महाराष्ट्र जमीन महसूल संहिता, 1966 अंतर्गत कलम 42 च्या माध्यमातून शेतजमीन बिगरशेतीसाठी रुपांतरित करण्याची परवानगी दिली जाते. यामध्ये तीन प्रमुख सुधारणा करण्यात आल्या आहेत:
- कलम 42(ब), (क), आणि (ड) - यामुळे प्रक्रिया सुलभ झाली आहे. याचा परिणाम म्हणजे प्रक्रियेतील जास्त वेळ आणि किचकटता कमी होण्याची शक्यता आहे.
- अंतिम विकास आराखड्याचा निर्णय - 13 एप्रिल 2022 रोजी महसूल आणि वन विभागाने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला. यानुसार, जर एखाद्या क्षेत्राचा अंतिम विकास आराखडा जाहीर झाला असेल, तर त्या क्षेत्रातील जमिनीसाठी स्वतंत्र एनए परवानगी घेण्याची आवश्यकता नाही.
यामुळे जमिनीच्या एनए प्रक्रियेतील वेळ व खर्च कमी होईल. या सुधारणांमुळे शेतकऱ्यांना अधिक सुलभ आणि जलद प्रक्रियेचा लाभ मिळेल.
इतर महत्त्वाच्या बाबी:
- विक्री व व्यवहारासाठी 'एनए' प्रक्रिया अनिवार्य: काही वेळा जमीन विकण्यासाठी किंवा अन्य रिअल इस्टेट प्रकल्पांसाठी, एनए प्रक्रियेला मंजुरी घेणं अनिवार्य असतं.
- ग्रामीण आणि शहरी क्षेत्रातील भिन्नता: शहरी क्षेत्रात या प्रक्रियेचा वापर अधिक आहे, कारण येथील जमीन अधिक शहरीकरणासाठी वापरण्याची आवश्यकता असते.
एनए प्रक्रिया हे एक महत्त्वाचे पाऊल आहे ज्यामुळे शेतजमीनला बिगरशेतीसाठी रूपांतरित करून ते औद्योगिक, वाणिज्यिक किंवा निवासी उद्देशांसाठी वापरता येते. शासनाने केलेल्या सुधारणांमुळे या प्रक्रियेला अधिक सुलभ आणि जलद बनवले आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींना सामोरे जाऊन प्रक्रियेची पारदर्शकता व कार्यक्षमता सुधारू शकते.
