Adulteration In Milk : सावधान ! आपण रोज दूध नव्हे, कपड्याचा साबण पितोय… राज्य सरकारची धक्कादायक कबुली

Adulteration In Milk:- दूध हे आरोग्यासाठी अत्यंत उपयुक्त असून त्यामध्ये कॅल्शियम, व्हिटॅमिन डी आणि प्रथिनांची मुबलकता असते. त्यामुळे डॉक्टर दररोज एक ग्लास दूध पिण्याचा सल्ला देतात. मात्र, हेच दूध आता विषारी बनत चालले आहे, कारण त्यात आरोग्यास गंभीर धोका पोहोचवणारे घटक आढळून येत आहेत. महाराष्ट्र विधानसभेत राज्य सरकारने कबुली दिली आहे की, दूध भेसळमुक्त नाही. दूध भेसळीमध्ये युरिया, फार्मेलिन, कॉस्टिक सोडा, डिटर्जंट म्हणजेच कपड्याचा साबण यांसारखे घातक पदार्थ आढळून येतात. ही माहिती समोर आल्यानंतर आपण प्रत्यक्षात दूध पित आहोत की हानिकारक रसायनांचा घोट घेत आहोत, याबाबत सर्वसामान्य नागरिकांमध्ये चिंता वाढली आहे.

राज्यात मोठ्या प्रमाणावर दूध भेसळ होत असल्याचे उघड

राज्यात मोठ्या प्रमाणावर दूध भेसळ होत असल्याचे उघड झाल्यानंतर अन्न व औषध प्रशासन मंत्री नरहरी झिरवाळ यांनी फेब्रुवारी 2025 मध्ये मुंबईतील चार प्रमुख चेक नाक्यांवर अचानक धाडी टाकल्या. या कारवाईत मुंबईत येणाऱ्या 98 दूध टँकरची तपासणी करण्यात आली. तपासणीदरम्यान अनेक नमुन्यांमध्ये भेसळ असल्याचे स्पष्ट झाले. या प्रकरणी मंत्री झिरवाळ यांनी दोषींवर कठोर कारवाई करण्याचा इशारा दिला. भविष्यात दूध, दही किंवा अन्य दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये भेसळ आढळल्यास कठोर कायदेशीर कारवाई केली जाईल, असेही त्यांनी विधानसभेत स्पष्ट केले. या पार्श्वभूमीवर विधिमंडळाच्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात भेसळीचा मुद्दा गाजला. आमदार विक्रम पिचड यांनी बनावट पनीरचे नमुने सादर करत या गंभीर समस्येकडे सभागृहाचे लक्ष वेधले. त्यानंतर आमदार प्रकाश सोळंके यांनी तारांकित प्रश्न विचारला, ज्याच्या उत्तरात राज्य सरकारने भेसळ होण्याचे प्रकार अंशतः खरे असल्याचे मान्य केले.

दुधात भेसळ करण्यासाठी वापरले जाणारे घटक

दुधामध्ये होणाऱ्या भेसळीमध्ये अनेक आरोग्यास अपायकारक घटकांचा समावेश असल्याचे समोर आले आहे. यामध्ये युरिया, हायड्रोजन पेरॉक्साईड, फार्मेलिन, स्वयंपाकासाठी वापरण्यात येणारे तेल, डिटर्जंट, कॉस्टिक सोडा, साखर आणि मीठ यांचा समावेश आहे. या घातक पदार्थांमुळे दीर्घकालीन आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. युरिया आणि फार्मेलिन हे रसायन शरीरातील मूत्रपिंड आणि यकृतावर विपरित परिणाम करतात. डिटर्जंटमुळे पचनसंस्थेवर दुष्परिणाम होतो, तर कॉस्टिक सोडा हा अत्यंत गंजकारक पदार्थ असून तो शरीरासाठी घातक ठरतो. या भेसळीमुळे लहान मुलांमध्ये शारीरिक वाढ खुंटणे, पचनास अडचण येणे, त्वचाविकार, यकृत निकामी होणे अशा गंभीर समस्या निर्माण होण्याची शक्यता असते.

अन्न व औषध प्रशासनाने 1 एप्रिल 2024 ते 31 जानेवारी 2025 या कालावधीत राज्यभरातून दूध नमुने गोळा करून त्यांचे विश्लेषण केले. या तपासणीत एकूण 730 नमुने घेण्यात आले, त्यापैकी 50 नमुने निकृष्ट दर्जाचे असल्याचे सिद्ध झाले. त्याचप्रमाणे 11 नमुने हे आरोग्यास अपायकारक म्हणजेच असुरक्षित असल्याचे घोषित करण्यात आले. विशेषतः जानेवारी महिन्यात घेतलेल्या 1,094 नमुन्यांपैकी 126 नमुने हे अन्न सुरक्षा मानकांचे उल्लंघन करणारे आढळले. या आकडेवारीवरून राज्यात मोठ्या प्रमाणावर दूध भेसळ होत असल्याचे दिसून येते.

अन्नसुरक्षा कायद्यानुसार होईल कठोर कारवाई

दुधात भेसळ करणाऱ्यांविरोधात अन्न सुरक्षा कायद्यानुसार कठोर कारवाई करण्याची तरतूद आहे. दोषींना आर्थिक दंड आणि कारावासाची शिक्षा होऊ शकते. अन्न व औषध प्रशासनाने भेसळ रोखण्यासाठी विशेष पथके स्थापन केली असून राज्यभरात सतत तपासणी केली जात आहे. नागरिकांनी अधिकृत, प्रमाणित आणि विश्वासार्ह स्त्रोतांकडून दूध खरेदी करावे, असा सल्ला प्रशासनाने दिला आहे. सरकारने दुधात भेसळ करणाऱ्या व्यक्ती आणि संस्थांवर कठोर कारवाई करण्याचा निर्धार व्यक्त केला आहे. पुढील काळात अशा प्रकारच्या भेसळीवर अधिक बारीक लक्ष ठेवले जाणार असून नागरिकांच्या आरोग्याच्या सुरक्षेसाठी विशेष मोहीम राबवली जाणार आहे